ဂျပန်ဇီဝဗေဒပညာရှင် Yoshinori Ohsumi ဟာ autophagy လို့ခေါ်တဲ့ အံ့မခန်းဖြစ်စဉ်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် နိုဘယ်လ်ဆုကို ဆွတ်ခူးရရှိခဲ့ပါတယ်။
Autophagy ဆိုတာ ဘာလဲ?
Autophagy ဆိုတာ ဆဲလ်တွေက အစာငတ်မွတ်နေချိန်မှာ ရှင်သန်နိုင်ဖို့အတွက် ကိုယ်တွင်းက ပျက်စီးနေတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို ကိုယ်တိုင် စားသုံးတဲ့ (သို့မဟုတ်) ဖျက်ဆီးပစ်တဲ့ ဖြစ်စဉ်ပါ။
သူ့ရဲ့ တွေ့ရှိချက်က ဆဲလ်တွေဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဘယ်လို သန့်ရှင်းရေးလုပ်၊ စွမ်းအင်ပြန်လည်အသုံးပြု ပြီး ရောဂါတွေကို တိုက်ထုတ် ကြတယ်ဆိုတာကို ဖော်ထုတ်ပြသခဲ့ပါတယ်။
ဒီတွေ့ရှိချက်ဟာ ကင်ဆာ၊ အိုမင်းခြင်း နဲ့ ဦးနှောက်ဆိုင်ရာ သုတေသန လုပ်ငန်းတွေမှာ တိုးတက်မှုအသစ်တွေ ဖန်တီးဖို့ လမ်းဖွင့်ပေးလိုက်ပါတယ်။ 🌟🔬
၁။ ပျက်စီးနေတာတွေကို ဖယ်ရှားခြင်း (Garbage Collection)
ဆဲလ်တွေထဲမှာ အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ ပျက်စီးသွားတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေ၊ ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ ပရိုတင်းတွေ၊ အိုဟောင်းသွားတဲ့ အင်္ဂါငယ်လေးတွေ (ဥပမာ-မိုက်တိုကွန်ဒရီးယား) စတာတွေ ရှိလာပါတယ်။ ဒီအမှိုက်သရိုက်တွေ စုပုံလာရင် ဆဲလ်တစ်ခုလုံးရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာကို ပျက်စီးစေပြီး ရောဂါတွေ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
Autophagy က ဒီအမှိုက်တွေကို စုသိမ်းပြီး ဖျက်ဆီးပစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ ဆဲလ်ကို သန့်ရှင်းပြီး ကျန်းမာ နေစေဖို့အတွက် အလွန်အရေးကြီးတဲ့ "အမှိုက်သိမ်းစနစ်" ပါပဲ။
၂။ အစာငတ်တဲ့အခါ ရှင်သန်အောင်လုပ်ခြင်း (Recycling for Survival)
ဆဲလ်တွေဟာ အစာအာဟာရ (သို့မဟုတ်) စွမ်းအင် ပြတ်လပ်လာတဲ့အခါ၊ သူတို့မှာရှိတဲ့ ဒီပျက်စီးနေတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို အပြင်ကနေ အစာအသစ်ရဖို့ စောင့်မနေတော့ဘဲ ဖျက်ဆီးပစ် လိုက်ပါတယ်။
ဖျက်ဆီးလိုက်လို့ ရလာတဲ့ အပိုင်းအစတွေကို ပြန်လည်အသုံးပြုပြီး ဆဲလ်ရဲ့ အရေးအကြီးဆုံး လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေ ဆက်လက်လည်ပတ်နိုင်ဖို့ စွမ်းအင် အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးပါတယ်။ ဒါက "အရေးပေါ် စားနပ်ရိက္ခာ ထောက်ပံ့မှု" စနစ်လိုပါပဲ။ ဒါကြောင့် Ohsumi ရဲ့ တွေ့ရှိချက်ဟာ ဆဲလ်တွေ အစာငတ်မွတ်နေစဉ်မှာ ရှင်သန်နိုင်ပုံ ကို ဖော်ထုတ်ပြခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘာကြောင့် နိုဘယ်လ်ဆုရတာလဲ?
ဒီဖြစ်စဉ်ကို နားလည်ခြင်းဟာ အောက်ပါနယ်ပယ်တွေအတွက် အဓိကသော့ချက် ဖြစ်လာပါတယ်။
ကင်ဆာ (Cancer): Autophagy ဟာ ကင်ဆာဆဲလ်တွေကို ကြီးထွားစေသလား၊ ဒါမှမဟုတ် ဖျက်ဆီးပေးသလား ဆိုတာကို သိရင် ဆေးဝါးအသစ်တွေ ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။
အိုမင်းခြင်း (Aging): အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ Autophagy စနစ်က အားနည်းလာပြီး အမှိုက်တွေ စုပုံလာပါတယ်။ ဒီစနစ်ကို ပြန်ပြီး လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်ရင် အိုမင်းရင့်ရော်မှုကို နှေးကွေးစေဖို့ ဒါမှမဟုတ် ကျန်းမာရေးပိုကောင်းလာစေဖို့ ကူညီနိုင်ပါတယ်။
အာရုံကြောဆိုင်ရာ ရောဂါများ (Brain Diseases): ပါကင်ဆန် (Parkinson's) နဲ့ အယ်လ်ဇိုင်းမား (Alzheimer's) လို ရောဂါတွေဟာ ဦးနှောက်ဆဲလ်တွေထဲမှာ ပရိုတင်းအမှိုက်တွေ စုပုံမှုနဲ့ ဆက်စပ်နေပါတယ်။ Autophagy စနစ်ကို အသုံးပြုပြီး ဒီအမှိုက်တွေကို ဖယ်ရှားနိုင်ရင် ကုသမှုနည်းလမ်းသစ်တွေ ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်။
ဒီလိုမျိုး ဆဲလ်တွေရဲ့ အခြေခံရှင်သန်မှု လျှို့ဝှက်ချက်ကို အသေးစိတ်ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့လို့ ဆေးပညာလောကကို များစွာ အကျိုးပြုနိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် ဆုချီးမြှင့်ခံရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
