ပုံကို အမှတ်တမဲ့ကြည့်လိုက်ရင် ဒါဟာ ပူပြင်းတဲ့နွေရာသီရဲ့အမောပြေရေခဲမုန့်တစ်ခွက်လို့ ထင်စရာရှိနိုင်ပါတယ်။
တကယ်တော့ ဒါဟာ JWST ( jame Webb space telescope ) ကနေ အသစ်ဖမ်းယူရရှိခဲ့တဲ့ Herbig-Haro 49/50 ဓာတ်ငွေ့တန်း ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီပုံကိုတော့ JWST ရဲ့ ကင်မရာနှစ်လုံးဖြစ်တဲ့ NIRCam ( near- infrared cam) နဲ့ MIRI (Mid infrared instrument) နှစ်ခုနဲ့ပေါင်းစပ်ရိုက်ကူးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
JWST ရဲ့ခေတ်မှီနည်းပညာတွေကြောင့် အခုလို လှပတဲ့ ဓာတ်ငွေ့တန်းအရောင်နဲ့ resolution ကြည်ကြည်၊details ကျကျ မြင်ရတာဖြစ်ပါတယ်။
Herbig-Haro 49/50 ဓါတ်ငွေ့တန်းဆိုတာဘာလဲ ?
ကြယ်တာရာတွေ မွေးဖွားမလာခင် သူတို့တွေဟာ nebula ဆိုတဲ့ နဂါးငွေ့တန်းများအဖြစ်အရင်တည်ရှိနေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ Proto star လို့ခေါ်တဲ့ ကနဦးကြယ်တာရာတစ်ခုဖြစ်ပေါ်မလာခင်မှာ များပြားတဲ့ ဓာတ်ငွေ့တိမ်တိုက်များဟာ အခုလိုပဲ အာကာသထဲမှာ မျောလွင့်တည်ရှိနေကြပါတယ်။ဒီကနေအချိန်ကာလတစ်ခုကြာတဲ့အချိန်မှာ ဒြပ်ဆွဲအား Gravity ကြောင့် နီးစပ်ရာ ဓါတ်ငွေ့များအချင်းချင်းပေါင်းစပ်ကာ Protostar လို့ခေါ်တဲ့ ကနဦးကြယ်တာရာများဖြစ်ပါတယ်။
ဒီProtostar အဆင့်ကနေ ဒြပ်ထုတစ်ခုရလာပြီး ပါဝင်တဲ့ ဓာတ်ငွေ့များဖိသိပ်ခံရကာ များပြားတဲ့ အပူချိန်တွေကြောင့် ပါဝင်တဲ့ hydrogen ဓာတ်ငွေများ ကနေ Helium ကိုပြောင်းလဲသွားပြီးနေကဲ့သို့ ကြယ်တာရာအသစ်တွေဖြစ်ပေါ်လာကြပါတယ်။
Herbig-Haro 49/50 ဟာအခုလို မျိုး ကြယ်တာရာအသစ်ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ proto star တစ်ခု ဆီက ထွက်နေတဲ့ ဓာတ်ငွေ့တန်းများဖြစ်ပါတယ်။ဒီဓာတ်ငွေ့တန်းများဟာ အလင်းနှစ်ပေါင်းများစွာ ရှည်လျားတဲ့ အကွာအဝေး အကျယ်ရှိပြီး တစ်စက္ကန့်ကို မိုင် ၆၀-၉၀ နှုန်းနဲ့ အဝေးကို မျောလွှင့်နေပါတယ်။ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နေထက်နည်းနည်းပဲပိုသေးတဲ့ ကြယ်ပေါင်းများစွာကိုမွေးထုတ်ပေးနေတဲ့ Chamaeleon I Cloud complex region လို့နာမည်ပေးထားတဲ့ ကမ္ဘာကနေ အလင်းနှစ် ၆၂၅ ခန့်ကွာဝေးတဲ့ ဒေသတစ်ခုဆီမှာရှိနေတာဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် Herbig-Haro 49/50 ကို အခုမှ စလေ့လာခဲ့တာတော့မဟုတ်ပါဘူး။ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၀၆ ခုနှစ်ကတည်းက NASA ရဲ့အနားယူသွားပြီဖြစ်တဲ့ Spitizer telescope ကနေ လည်းလေ့လာခဲ့ဖူးပြီး ဒီ Herbig-Haro 49/50 ကို ပညာရှင်တွေက Cosmic tornado လို့နာမည်ပြောင်ပေးခဲ့ဖူးပါတယ်။
ဒါပေမယ့်အဲ့တုန်းက ပုံထဲက လိမ္မော်ရောင် ဓါတ်ငွေ့တန်းရဲ့ထိပ်မှာရှိနေတဲ့ အရာကို သေချာအမျိုးအစားမခွဲနိုင်ခဲ့ပါဘူး အခုတော့ JWST ကရတဲ့ data တွေကြောင့် ဒါဟာ ဒီဓါတ်ငွေ့တန်း ရဲ့ အဝေးမှာရှိနေတဲ့ Galaxy တစ်ခုဖြစ်ကြောင်းသိလာရပါတယ်။
ဒီလိမ္မော်ရောင် ဓာတ်ငွေ့တန်းထဲမှာလည်း Hydrogen molecules တွေ၊ ကာဗွန်မိုနောက်ဆိုက် molecules တွေနဲ့ ဖုန်ဒြပ်မှုန်တွေပေါင်းစပ်နေတာကိုလည်း ဒီ data တွေကနေတစ်ဆင့် သိခဲ့ရပါသေးတယ်။
ဒီလို ဓါတ်ငွေ့တန်းများကြယ်တာရာဖြစ်ပေါ်မှုများ ကိုလေ့လာခြင်းဟာ ကျွန်တော်တို့ နေစကြာဝဠာဖြစ်ပေါ်လာပုံကို ပိုမိုသေချာစွာနားလည်ဖို့ အခွင့်အရေးရစေမှာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီဓါတ်ငွေ့တန်းကြီးဆီကို ကိုယ်တိုင်မျောလွင့်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် comment မှာ ဒီ ဓာတ်ငွေ့တန်းကြီးဆီက ရတဲ့ဒေတာတွေကို ပေါင်းစပ်ပြီး Visualization လုပ်ထားတာ ပေးထားပါမယ်။အတူတူလေ့လာကြည့်ကြပါဦး။
