ယနေ့ ရန်ကုန်အခြေစိုက် စက်သုံး‌ဆီဈေး

October 17

ယနေ့ ရန်ကုန်အခြေစိုက် စက်သုံး‌ဆီဈေး

October 17

လူဟာ ဒေါသဖြစ်လွန်းရင်လည်း ပျက်စီးတတ်သလို လောဘဖြစ်လွန်းရင်လည်း ပျက်စီးတတ်ပါတယ် ။ လူတွေရဲ့ဝေဖန်တိုက်ခိုက်မှုတွေကို ခံနေရချိန်မှာ ဒေါသဖြစ်တတ်သလို လူတွေရဲ့ချီးမွမ်းမြှောက်ပင့်မှုကို ခံနေရချိန်မှာ လောဘဖြစ်တတ်ပါတယ် ။ သည်းခံတယ်ဆိုတာဟာ ကိုယ့်ကို ဝေဖန်ကဲ့ရဲ့လို့ရှိရင်လည်း ဒေါသမဖြစ် ၊ ကိုယ့်ကိုချီးမွမ်းလို့ရှိရင်လည်း လောဘမဖြစ် ၊ အောက်ခြေမလွတ်ဘဲ အစွန်းနှစ်ဖက်လွတ်စွာ စိတ်တည်တည်ငြိမ်ငြိမ်နဲ့ နှလုံးသွင်းနေတတ်ခြင်းကို ဆိုလိုပါတယ် ။
ဘဝဆိုတာ ဝင်ငွေတိုးလိုက် ဝင်ငွေလျော့လိုက် ၊ စိတ်ချမ်းသာလိုက် စိတ်ဆင်းရဲလိုက် ၊ အောင်မြင်လိုက် ကျရှုံးလိုက် ၊ ကျန်းမာလိုက် မကျန်းမာလိုက် ၊ အဖော်ရှိလိုက် အထီးကျန်လိုက် ၊ ချီးမွမ်းခံရလိုက် ကဲ့ရဲ့ခံရလိုက် စသဖြင့် နှစ်မျိုးနှစ်ထွေ ကြုံကြိုက်ခံစားနေရတာမျိုးပါ ။ ပျော်ရွှင်ခြင်း ၊ ဝမ်းနည်းခြင်းတွေဟာ ခေါင်းနဲ့ပန်းလို အလှည့်အပြောင်း ဖြစ်နေပါတယ် ။ ပိုင်ဆိုင်ခြင်း ၊ ဆုံးရှုံးခြင်းတွေဟာ နေ့နဲ့ညလို တစ်လှည့်စီ ဖြစ်တည်နေပါတယ် ။
တိုးတက်ခြင်း ၊ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းတွေဟာလည်း လှိုင်းလုံးတွေသဖွယ် ဖြစ်ပျက်နေပါတယ် ။ ဒီတော့ " တစ်ခါတစ်ရံ သည်းခံနိုင်တယ် ၊ တစ်ခါတစ်ရံ သည်းမခံနိုင်ဘူး ၊ ဒီလူကိုတော့ သည်းခံနိုင်တယ် ၊ ဟိုလူကိုတော့ သည်းမခံနိုင်ဘူး ၊ ကိုယ် ကြိုက်တဲ့သူတွေနဲ့ ကိုယ့်ကို ကြိုက်တဲ့သူတွေအပေါ်တော့ သည်းခံနိုင်တယ် ၊ ကိုယ် မကြိုက်တဲ့သူတွေ နဲ့ ကိုယ့်ကို မကြိုက်တဲ့သူတွေအပေါ်တော့ သည်းမခံနိုင်ဘူး ၊ ကိုယ့်ထက် ရာထူးအားဖြင့် ၊ ဂုဏ်စည်းစိမ်အားဖြင့် မြင့်သူကိုကျ တော့ သည်းခံနိုင်တယ် ၊ ကိုယ့်အောက် ရာထူးအားဖြင့် ဂုဏ်စည်းစိမ်အားဖြင့် နိမ့်ပါးသူကိုကျတော့ သည်းမခံနိုင်ဘူး” လို့ နှစ်ထွေနှစ်စားကွဲပြားနေမယ်ဆိုရင် စိတ်အေးချမ်းနိုင်မှာ မဟုတ်တော့ပါဘူး ။
အချိန်အခါမရွေးလည်း သည်းခံတတ်ဖို့လိုသလို ကိုယ့်ထက်မြင့်သူပဲဖြစ်ဖြစ် ၊ ကိုယ့်အောက်နိမ့်သူပဲဖြစ်ဖြစ် လူတိုင်းအပေါ်မှာ သည်းခံတတ်မှ ၊ သည်းခံနိုင်မှသာ သည်းခံခြင်းမည်မှာ ဖြစ်ပါတယ် ။ ရှင်းလင်းပြောပြဖို့ လိုအပ်တာမျိုး ရှိမယ်ဆိုရင်လည်း ချစ်ခြင်း ၊ မုန်းခြင်းကင်းစွာ မှန်မှန်ကန်ကန် ရှင်းပြတတ်ဖို့ လိုပါတယ် ။ သည်းခံခြင်းဆိုတာ ကိုယ့်အတွက် စိတ်သက်သာအေးချမ်းမှုကို ရွေးချယ်ယူတဲ့အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းပါပဲ ။
#စိတ္တသုခ

ကမ္ဘာ့ဝင်ငွေအကောင်းဆုံးကစားသမား ၁၀ ဦးစာရင်းတွင် ယာမဲလ် ထိုးဖောက် ပါဝင်လာ
======================

လာမိန်းယာမဲလ်ဟာ ကမ္ဘာ့ဝင်ငွေအကောင်းဆုံးကစားသမား ၁၀ ဦးစာရင်းတွင် ထိုးဖောက် ပါဝင်လာပါတယ်။

Forbes က ကြေညာလာတဲ့ ကမ္ဘာ့ဝင်ငွေအကောင်းဆုံးကစားသမားစာရင်းတွင် လာမိန်းယာမဲလ်ဟာ တိုတောင်းတဲ့ ကစားသမားဘဝအတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ပါဝင်လာနိုင်တာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

လာမိန်းယာမဲလ်ဟာ မကြာသေးမီတုန်းက ချုပ်ဆိုခဲ့တဲ့ ဘာစီလိုနာနှင့် စာချုပ်သစ်အပြင် Adidas ၊ Visa ၊ Konami တို့အပါအဝင် စပွန်ဆာစာချုပ်များမှ ရရှိတဲ့ ဝင်ငွေများကြောင့် ဝင်ငွေအကောင်းဆုံးဘောလုံးသမား ၁၀ ဦးစာရင်းတွင် အဆင့် ၁၀ နေရာချိတ်လာတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

အသက် ၁၈ နှစ်ရှိ လာမိန်းယာမဲလ်ဟာ ယခုနှစ်တွင် ကော်မာရှယ်ဝင်ငွေ ဒေါ်လာ ၁၀ သန်းအပြင် စုစုပေါင်း ဝင်ငွေ ဒေါ်လာ ၄၃ သန်း ရရှိလာမယ်လို့ ခန့်မှန်းထားရပြီး Forbes ရဲ့ ဝင်ငွေအကောင်းဆုံးကစားသမား ၁၀ ဦးစာရင်းတွင် အဆင့် ၁၀ ချိတ်လာတာပါ။

လာမိန်းယာမဲလ်ဟာ ၂၀၂၃-၂၄ ရာသီတွင် ဘာစီလိုနာအတွက် ပထမဆုံးပွဲ ကစားခွင့် ရရှိပြီးနောက် ယခုအခါ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံးကစားသမားများထဲမှ တစ်ဦးအဖြစ် ရပ်တည်နေသူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

သူဟာ မကြာသေးမီတုန်းက ဘာစီလိုနာနှင့် ၆ နှစ်စာချုပ်သစ်ချုပ်ဆိုခဲ့တဲ့အပြင် ရော်နယ်ဒင်ဟို၊ မက်ဆီတို့ ဝတ်ဆင်ခဲ့တဲ့ ကျောနံပါတ် ၁၀ ကိုလည်း လွဲပြောင်းဝတ်ဆင်ခွင့်ရခဲ့ပါတယ်။

တဖက်တွင် Forbes ရဲ့ ဝင်ငွေအကောင်းဆုံးကစားသမားစာရင်းကို ပေါ်တူဂီစူပါစတားခရစ္စတီယာနိုရော်နယ်ဒိုက ဝင်ငွေ ဒေါ်လာသန်း ၂၈၀ ဖြင့် ဆက်လက် ဦးဆောင်ထားနိုင်ပါတယ်။ ခရစ္စတီယာနိုရော်နယ်ဒိုဟာ မကြာသေးမီတုန်းက ပထမဆုံးဘီလျှံနာဘောလုံးသမား ဖြစ်လာခဲ့သူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ခရစ္စတီယာနိုရော်နယ်ဒိုရဲ့ မဟာပြိုင်ဘက် လီယွန်နယ်မက်ဆီက ဝင်ငွေ ဒေါ်လာသန်း ၁၃၀ ဖြင့် ဒုတိယနေရာမှာ ရပ်တည်နေပြီး ကာရမ်ဘန်ဇီးမားက ဒေါ်လာ ၁၀၄ သန်းဖြင့် တတိယနေရာမှာလည်းကောင်း၊ ကိုင်လီယန်ဘက်ပေးက ဒေါ်လာ ၉၅ သန်းဖြင့် စတုတ္ထနေရာမှာလည်းကောင်း၊ အာလင်းဟာလန်းက ဒေါ်လာသန်း ၈၀ ဖြင့် ပဥ္စမနေရာမှာလည်းကောင်း ရပ်တည်နေပါတယ်။

ဝင်ငွေအကောင်းဆုံးကစားသမား ၁၀ ဦးစာရင်းတွင် ဗီနီရှပ်စ်ဂျူနီယာ(ဒေါ်လာသန်း ၆၀)၊ မိုဟာမက်ဆာလက် (ဒေါ်လာ ၅၅ သန်း)၊ ဆာဒေယိုမာနေး (ဒေါ်လာ ၅၄ သန်း)၊ ဂျူ့ဘယ်လင်ဂမ်(ဒေါ်လာ ၄၄ သန်း)၊ လာမိန်းယာမဲလ်(ဒေါ်လာ ၄၃ သန်း)တို့လည်း ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။

စတန် (Stan) ဟာ မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ နှလုံးရောဂါကို ခံစားနေရသူပါ အဲ့လိုနဲ့ ၂၀၁၄ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလမှာ ဆေးရုံတက်ပြီး သူ့ရဲ့ နှလုံးကို ဖယ်ရှားခဲ့ရပါတယ် ဒါပေမဲ့ သူဟာ နှလုံးအသစ် အစားထိုးမထည့်ဘဲ သူ့ကျောဘက်မှာ လွယ်အိတ်နဲ့ လွယ်ထားရမယ့် စက်နှလုံး (artificial heart) ကို လက်ခံရယူခဲ့ပါတယ်
အဲဒီနောက် စတန်ဟာ သူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲ နှလုံးမပါဘဲ ဆေးရုံက ဆင်းသွားခဲ့ပြီး တစ်နှစ်ကျော်ကြာ ပုံမှန်ဘဝကို နေထိုင်နိုင်ခဲ့ပါတယ် ဒီကာလအတွင်း သူဟာ စက်နှလုံးကို ကျောပိုးအိတ်ထဲ ထည့်ပြီး သူငယ်ချင်းတွေနဲ့အတူ ပေါ့ပေါ့ပါးပါး အားကစားတချို့ကိုပါ ကစားနိုင်ခဲ့ပါတယ်
နောက်ဆုံးမှာတော့ ၂၀၁၆ ခုနှစ် အသက် ၂၅ နှစ်အရွယ်မှာ စတန် ဟာ လူသားနှလုံးအသစ်ကို အောင်မြင်စွာ အစားထိုးနိုင်ခဲ့ပါတယ်
#fblifestyle #knowledge #ဗဟုသုတ #facts #whatthefacts

အစာအဆိပ်သင့်ခြင်းအတွက် အရေးပေါ်ပြုစုနည်း
အစာအဆိပ်သင့်တယ်ဆိုတာ မတည့်တာတွေတွဲစားမိလို့ဖြစ်တာမဟုတ်ပါဘူးနော်။ ကိုယ်စားလိုက်တဲ့ အစားအသောက်တွေမှာ ဘက်တီးရီးယားတွေ၊ ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ ကပ်ပါးပိုးတွေ ပါနေတယ်ဆို အစာအဆိပ်သင့်နိုင်ပါတယ်။ ရောဂါပိုးပါနေတဲ့ အစားအသောက်တွေကို စားမိပြီး နာရီပိုင်းအတွင်းမှာပဲ လက္ခဏာစပြတတ်ပါတယ်။ အများအားဖြင့်တော့ အစာအဆိပ်သင့်တာက သိပ်မပြင်းထန်ဘဲ ဂရုစိုက်စောင့်ရှောက်ရင်း သက်သာသွားတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကူးစက်ရရှိတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်၊ ဘက်တီးရီးယားကို မူတည်ပြီး လက္ခဏာပြင်းထန်သူတချို့ကိုတော့ဆေးရုံတင်ဖို့လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။
ဘယ်လိုလက္ခဏာတွေ ဖြစ်လာမလဲ ?
အစားအစာမှာပါလာတဲ့ ရောဂါပိုးကိုမူတည်ပြီး လက္ခဏာတွေက ကွာခြားတတ်ပါတယ်။ အများစုမှာတော့ ဒီလက္ခဏာတွေခံစားရတတ်ပါတယ် –
- မအီမသာဖြစ်မယ်
- အန်မယ်
- ဝမ်းလျှောမယ်၊ ဝမ်းမှာသွေးပါမယ်
- ဗိုက်အောင့်တယ်
- ကိုယ်ပူမယ်
အစာအဆိပ်သင့်ရင် စားပြီး နာရီပိုင်းအတွင်း လက္ခဏာစတတ်တယ်၊ ရက်ပိုင်း ဒါမှမဟုတ် ရက်သီတင်းပတ်ကြာမှ လက္ခဏာပေါ်လာတာတောင်ရှိတတ်ပါတယ်။ အစာအဆိပ်သင့်တဲ့ဝေဒနာကိုခံစားရတာကလည်း နာရီပိုင်းကနေ ရက်သီတင်းပတ်နဲ့ချီပြီး ကြာမြင့်နိုင်ပါတယ်။ အစားအစာပြင်ဆင်တဲ့အခါ၊ ချက်ပြုတ်တဲ့အခါ ကူးစက်နိုင်တဲ့ ရောဂါပိုးမွှားတွေ ကပ်ငြိပါလာနိုင်ပါတယ်။ သန့်ရှင်းမှုမရှိတာ၊ မကျက်တကျက် ချက်ပြုတ်ထားတာ ဒါမှမဟုတ် မလတ်ဆတ်တာတွေက အစာအဆိပ်သင့်စေတဲ့ပိုးတွေကို ခန္ဓါကိုယ်ထဲ ဖိတ်ခေါ်နေပါတယ်။
နောက်ဆက်တွဲဖြစ်လာနိုင်တဲ့အရာ -
အစာအဆိပ်သင့်တဲ့အခါ အဆိုးရွားဆုံး နောက်ဆက်တွဲပြဿနာက ရေဓါတ်ဆုံးရှုံးမှုအန္တရာယ်ပါပဲ။ ရေဓါတ်၊ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ ဓါတ်ဆားဓါတ်နဲ့ သတ္တုဓါတ်တွေ ဆုံးရှုံးရတာပြဿနာရှိပါတယ်။ ကျန်းမာတဲ့ လူတစ်ယောက်အတွက်က အမြန်ပြန်ဖြည့်ဆည်းနိုင်ပေမယ့် ကလေးငယ်တွေနဲ့ သက်ကြီးပိုင်းတွေ၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေလို ကိုယ်ခံအားနည်းတဲ့သူတွေနဲ့ ရောဂါအခံရှိသူတွေမှာတော့ သူတို့ပြန်ဖြည့်နိုင်တဲ့ ပမာဏကိုပိုပြီး အရည်ဓါတ်ဆုံးရှုံးရတတ်ပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်လာရင် ဆေးရုံတင်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ရေဓါတ်ဆုံးရှုံးမှုကပြင်းထန်ရင် အသက်အန္တရာယ်စိုးရိမ်ရပါတယ်။
ဒါဆို အစာအဆိပ်သင့်တဲ့လက္ခဏာ ကိုယ့်မှာ သို့မဟုတ် တခြားသူမှာဖြစ်လာခဲ့ရင် -
၁။ မအီမသာ၊ ပျို့အန်ခြင်းကို အရင်သက်သာအောင်လုပ်ပါ။
၂။ အန်တာမသက်သာမချင်း နာရီပိုင်းအတွင်း ဘာမှထပ်မစားပါနဲ့။ အစာအိမ်ကို သက်တောင့်သက်သာထားပါ။
၃။ ဆာလာရင်ပေါ့ပေါ့ပါးပါးဖြစ်တဲ့ ခရက်ကာ၊ ငှက်ပျောသီး၊ပေါင်မုန့်စတာတွေ နည်းနည်းစားလိုက်ပါ။ အန်ချင်လာရင် ရပ်ထားပါ။
၄။ ရေသောက်ရင် တခါတည်းများများမသောက်ပါနဲ့။ နည်းနည်းချင်းနဲ့ မကြာခဏသောက်ပါ။
၅။အစာအဆိပ်သင့်ဖြစ်နေချိန်မှာ အအန်ပျောက်ဆေး သို့မဟုတ် ဝမ်းပိတ်ဆေးတွေကို ဆရာဝန်မညွှန်ကြားဘဲ မသောက်ပါနဲ့။ရေဓါတ်ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်နိုင်တာကြောင့် ဆရာဝန်က ဒီဆေးတွေညွှန်ကြားလာမှသာ သောက်ပါ။
၆။ လက္ခဏာတွေ မသက်သာခင်အထိ နို့ထွက်ပစ္စည်း၊ ကဖင်း၊ အယ်ကိုဟော၊ နီကိုတင်းနဲ့ အဆီများ၊ အရသာလေးတဲ့ စားစရာတွေကိုရှောင်ပါ။
၇။ အားကုန်နွမ်းလျနေမှာမို့ အနားယူပါ။
၈။ အန်တာ၊ ဝမ်းလျှောတာ ၂၄ နာရီထက် ကြာနေပြီဆို ဓါတ်ဆားရည်သောက်ပါ။
၉။ ဆီးပုံမှန်သွားတယ်၊ ဆီးအရောင်က ကြည်တယ်၊ အရောင်ရင့်မနေဘူးဆိုရင် ရေဓါတ်ပြည့်ဝနေတဲ့လက္ခဏာပါ။
ဒါပေမယ့် ၃ ရက်အတွင်းမသက်သာလာခဲ့ရင် ဒါမှမဟုတ် အောက်ပါလက္ခဏာတွေဖြစ်လာရင် -
*ဗိုက်အရမ်းအောင့်တာ*
*အဖျားတက်တာ*
*ဝမ်းသွားတဲ့အထဲသွေးပါတာ၊ ဝမ်းအမည်းတွေသွားတာ*
*ဆက်တိုက် အန်နေတာ၊သွေးပါလာတာ*
*ရေဓါတ်ခန်းခြောက်မှု လက္ခဏာတွေရှိလာတာ* (အာခေါင်ခြောက်ခြင်း၊ ဆီးနည်းခြင်း၊ခေါင်းမူးခြင်း၊မောပန်းအားကုန်ခြင်း၊ အသက်ရှူမြန်၊ နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း)
*အာရုံမှုန်ဝါးလာတာ၊ ကြွက်သားအားနည်းလာတာ၊ လက်မောင်းမှာ ထုံကျဉ်လာတာလိုမျိုး အာရုံကြောပြဿနာတွေ ဖြစ်လာပြီဆို ဆရာဝန်အမြန်ဆုံးပြပါ။*
ဒီအချက်တွေက ယေဘုယျအနေနဲ့ အကြံပြုထားတာတွေဖြစ်လို့ အစာအဆိပ်သင့် လက္ခဏာတွေရှိနေရင် ပြင်းထန်နေပြီ၊ ခံစားရမသက်သာဘူးဆို ဆေးရုံဆေးခန်းအရင်သွားပြီး စစ်ဆေးကုသမှုခံယူတာ စိတ်အချရဆုံးပါပဲ။ အစာဆိပ်သင့်မှုရဲ့ ပြင်းထန်မှုအတိမ်အနက်ကို မူတည်ပြီးမှ အန္တရာယ်ရှိမရှိ ကို သိနိုင်မှာမို့ မပေါ့ဆကြပါနဲ့။

"AI ပြင်/ညာ ရှင်များ"
ခေါင်းစဉ်ကိုကြည့်ပြီး စာလုံးပေါင်းမှားနေတယ်ထင်ကြပါလိမ့်မယ်။ တကယ်က မမှားပါဘူး။
အခုပြောပြမယ့်အကြောင်းက AI ကိုသုံးပြီး သတင်းမှားတွေ သတင်းအတုတွေ ဖြန့်လာတဲ့ လူတွေအဖွဲ့အစည်းတွေအကြောင်းပါ။ဒါကြောင့်မို့ AI ပြင်/ညာရှင်တွေအကြောင်းပေါ့။
လတ်တလော ခေတ်စားနေ လူစိတ်ဝင်စားနေတဲ့ သတင်းတွေကိုကြည့်လိုက်ရင် ဒီသတင်းတွေရဲ့ ၇၀% က AI ကိုသုံးပြီး ဘာသာပြန်ထားတာ / AI ကို အသုံးချပြီး အလိမ်အညာတွေလုပ်ဖို့ သုံးထားတာ တွေဖြစ်ပါတယ်။
အခုခေတ် ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေ တိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ က ကမ္ဘာပေါ်က လူတွေ အများကြီးကို တစ်နေရာတည်းမှာ စုပေးနိုင်တဲ့ နေရာတု ( Virtual space ) တွေဖြစ်လာပါတယ်။
ဒီsocial media အသုံးပြုသူတွေများလာအောင် ဒီ Social media company တွေက နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ကြိုးစားကြပါတယ်။ဒီထဲက ကြိုးစားတဲ့နည်းလမ်းတစ်ခု က Misinformation လို့ခေါ်တဲ့ သတင်းအမှားတွေကို ပေးဖြန့်တာမျိုးပါ။
အရင်က သတင်းအမှားတွေကို Social media တွေက တိုက်ဖျက်ပေမယ့် အခုသူတို့ကိုယ်တိုင်က AI ထုတ်နေတဲ့ Company တွေဖြစ်လာတဲ့အခါ ဒီ AI တွေ ကို သုံးတဲ့သူတွေများဖို့ အတွက် သတင်းအမှားတွေ သတင်းအတုတွေကို တမင်လွှတ်ပေးတာမျိုးတွေ တွေ့လာရပါတယ်။
ဒီ မီဒီယာပလက်ဖောင်းတွေကို လူများများသုံးလေလေ ဒီသုံးစွဲသူတွေရဲ့ သတင်းအချက်အလက် ( ဥပမာ အသက်၊နေရပ်လိပ်စာ၊စိတ်ဝင်စားတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ စတဲ့ Digital footprint ) တွေကို ဒီကုမ္ပဏီတွေက ရယူပြီး သူတို့ရဲ့ AI တွေကို ထပ် အဆင့်မြင့်ဖို့အတွက် ပြန်သုံးပါတယ်။ပြန်ရလာတဲ့ AI ကို နောက်ထပ် လူတွေကို အသုံးချဖို့ ထပ်သုံးပါတယ်။
တဖက်ကလည်း AI ကို အသုံးချပြီးတိုးတက်လာတဲ့ခေတ်ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲတွေကြောင့် social media စာမျက်နှာတွေဟာ သတင်းအတုတွေကို အဓိက ဖြန့်ဖြူးပေးနေတဲ့ ဌာနကြီးတွေဖြစ်လာပါတယ်။
အရင်က သတင်းအမှားတွေထုတ်နေတဲ့ မီဒီယာဌာနတွေရှိပေမယ့် AI တိုးတက်လာတဲ့ ၂၀၂၃ တစ်နှစ်ထဲမှာတင် သတင်းအမှားဖောင်းပွနှုန်းက အရင်ကထက် ၂၅၀% တိုးလာပါတယ်။ အခု ၂၀၂၅ အတွက်ဆိုရင်တော့ပြောမနေနဲ့တော့ပေါ့။
နေ့စဉ်နဲ့အမျှ မဟုတ်တမ်းသတင်းတွေ၊ AI ကို အသုံးပြုပြီးရေးထားတဲ့ အတုအယောင်သတင်းတွေဟာ ဖုန်းစာမျက်နှာတွေပေါ်ကနေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်တွေ အတွေးတွေထဲကို စိမ့်ဝင်နေပါတယ်။အမုန်းတရားတွေ၊စာနာစိတ်ကို နိုးဆွပေးမယ့် အလိမ်အညာ Poverty porn တွေဟာ လွယ်လွယ်ကူကူပဲ ကျွန်တော်တို့ဆီရောက်ရှိနေပါတယ်။
နာမည်ကြီးသတင်းဌာနတစ်ချို့က အမှန်တစ်ဝက်အမှားတစ်ဝက်ပါတဲ့သတင်းတွေကို သိသိလျက်ကော မသိမသာပါ AI ကို အသုံးပြုပြီးတော့ ရေးသားနေတာကိုအခုနောက်ပိုင်းမှာ ခပ်စိတ်စိတ်တွေ့လာရပါတယ်။ဥပမာ တိရစ္ဆာန်နှစ်ကောင် ရန်ဖြစ်ကြတဲ့ Video တွေ၊ AI နဲ့လုပ်ထားတဲ့ လူသိများတဲ့ အနုပညာရှင်တွေရဲ့ သူတို့တကယ်မပြောခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေ ကို Video တွေ မြင်လာရကြမှာပါ။
ဆိုတော့ ဒီ လို သတင်းအမှားတွေကို ဘယ်လို တိုက်ဖျက်ကြမလဲ ?
AI က ကျွန်တော်တို့နဲ့အတူရှိနေတော့မှာမလို့ သူ့ကို ဘယ်လိုအသုံးချပြီးကောင်းတဲ့နေရာမှာသုံးမလည်းဆိုတာ အရေးကြီးတဲ့မေးခွန်းတစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။တကယ်တမ်းလည်း AI ကမကောင်းတာမဟုတ်ပဲ အသုံးချတဲ့လူတွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က AI ကိုမကောင်းစေတာပါ။
ဒါရဲ့အဖြေက Critical thinking လို့ခေါ်တဲ့ ကျိူးကြောင်းစပ်ဆက်တွေးခေါ်နည်းပါ။
စိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို ကိုယ်ကဖတ်ရတယ်ဆိုရင် ဒီသတင်းကိုမယုံလိုက်ခင် ကိုယ်ချစ်ရတဲ့သူတွေကို မပြောခင် မှာ ဒီသတင်းက ဘယ်သူကရေးတာလဲ ? ဒီလူက ဒီသတင်းမရေးခင်မှာ ဘယ်လိုလူမျိုးလဲ ?
ဒီသတင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီးသူဟာ ဘယ်လောက်အကျွမ်းတဝင်ရှိလည်း? ရှေ့က သတင်းရေးဖူးတယ်ဆို သူ့သတင်းတွေက အမှားဘယ်လောက်များလည်းဆိုတာမျိုး၊ ဒီသတင်းရေးသားတဲ့ သတင်းရတဲ့ နေရာက ယုံကြည်စရာ ဌာနလား ?
နောက်ဆုံး AI generate လုပ်ထားတယ်လို့ သံသယဝင်စရာ (ဥပမာ စာအရေးအသား မဆီလျော်ဖြစ်နေတာ၊ အမှားတွေပါနေတာ )နေတယ်ဆိုရင် အဲ့လို သတင်းကို ယုံဖို့မသင့်တော့ပါဘူး။
ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေရဲ့ အခုနောက်ပိုင်း အသုံးချရမယ့် ဒေတာ လိုအပ်ချက်ကြောင့် လူတွေကို များများသုံးနေအောင်၊ဒီလို သုံးအောင်ဆွဲဆောင်ပေးတဲ့ သူတွေကို မက်လုံးအနေနဲ့ အခကြေးငွေပေးပြီး အသုံးချလာကြပါတယ်။
ကျားဖြန့်လိုမျိူးကိစ္စတွေ ဒီAi သတင်းအတုတွေရဲ့ တူညီတဲ့ အချက်က လူတွေစိတ်ဝင်စားမယ့် မက်လုံးတစ်ခုခု အယူအဆတစ်ခုခုကို ပြောပြီးစည်းရုံးတာပါ။အယုံလွယ်တဲ့သူ သဘောကောင်းတဲ့သူတွေဆီဆို ခပ်မြန်မြန် သတင်းရောက်ပါတယ်။
ယုံလိုက်မိတဲ့ သူတွေကတော့ ဘဝပျက်ကြတာရှိသလို ကိုယ်ကိုယ်တိုင်က ဒီမီဒီယာအတုတွေ ကျားဖြန့်လူလိမ်ဂရုတွေရဲ့ အသုံးချခံဖြစ်လာတာမို့ သတင်းအမှားတွေကို မယုံမိ မရှယ်မိအောင် ဆင်ခြင်စူးစမ်းပြီး အမှန်တရားကို ရှာဖွေနိုင်ဖို့တော့လိုပါလိမ့်မယ်။
အောက်မှာတော့ သတင်းနမူနာအချို့ပြပေးထားပါမယ်။

"AI ပြင်/ညာ ရှင်များ"
ခေါင်းစဉ်ကိုကြည့်ပြီး စာလုံးပေါင်းမှားနေတယ်ထင်ကြပါလိမ့်မယ်။ တကယ်က မမှားပါဘူး။
အခုပြောပြမယ့်အကြောင်းက AI ကိုသုံးပြီး သတင်းမှားတွေ သတင်းအတုတွေ ဖြန့်လာတဲ့ လူတွေအဖွဲ့အစည်းတွေအကြောင်းပါ။ဒါကြောင့်မို့ AI ပြင်/ညာရှင်တွေအကြောင်းပေါ့။
လတ်တလော ခေတ်စားနေ လူစိတ်ဝင်စားနေတဲ့ သတင်းတွေကိုကြည့်လိုက်ရင် ဒီသတင်းတွေရဲ့ ၇၀% က AI ကိုသုံးပြီး ဘာသာပြန်ထားတာ / AI ကို အသုံးချပြီး အလိမ်အညာတွေလုပ်ဖို့ သုံးထားတာ တွေဖြစ်ပါတယ်။
အခုခေတ် ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေ တိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ က ကမ္ဘာပေါ်က လူတွေ အများကြီးကို တစ်နေရာတည်းမှာ စုပေးနိုင်တဲ့ နေရာတု ( Virtual space ) တွေဖြစ်လာပါတယ်။
ဒီsocial media အသုံးပြုသူတွေများလာအောင် ဒီ Social media company တွေက နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ကြိုးစားကြပါတယ်။ဒီထဲက ကြိုးစားတဲ့နည်းလမ်းတစ်ခု က Misinformation လို့ခေါ်တဲ့ သတင်းအမှားတွေကို ပေးဖြန့်တာမျိုးပါ။
အရင်က သတင်းအမှားတွေကို Social media တွေက တိုက်ဖျက်ပေမယ့် အခုသူတို့ကိုယ်တိုင်က AI ထုတ်နေတဲ့ Company တွေဖြစ်လာတဲ့အခါ ဒီ AI တွေ ကို သုံးတဲ့သူတွေများဖို့ အတွက် သတင်းအမှားတွေ သတင်းအတုတွေကို တမင်လွှတ်ပေးတာမျိုးတွေ တွေ့လာရပါတယ်။
ဒီ မီဒီယာပလက်ဖောင်းတွေကို လူများများသုံးလေလေ ဒီသုံးစွဲသူတွေရဲ့ သတင်းအချက်အလက် ( ဥပမာ အသက်၊နေရပ်လိပ်စာ၊စိတ်ဝင်စားတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ စတဲ့ Digital footprint ) တွေကို ဒီကုမ္ပဏီတွေက ရယူပြီး သူတို့ရဲ့ AI တွေကို ထပ် အဆင့်မြင့်ဖို့အတွက် ပြန်သုံးပါတယ်။ပြန်ရလာတဲ့ AI ကို နောက်ထပ် လူတွေကို အသုံးချဖို့ ထပ်သုံးပါတယ်။
တဖက်ကလည်း AI ကို အသုံးချပြီးတိုးတက်လာတဲ့ခေတ်ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲတွေကြောင့် social media စာမျက်နှာတွေဟာ သတင်းအတုတွေကို အဓိက ဖြန့်ဖြူးပေးနေတဲ့ ဌာနကြီးတွေဖြစ်လာပါတယ်။
အရင်က သတင်းအမှားတွေထုတ်နေတဲ့ မီဒီယာဌာနတွေရှိပေမယ့် AI တိုးတက်လာတဲ့ ၂၀၂၃ တစ်နှစ်ထဲမှာတင် သတင်းအမှားဖောင်းပွနှုန်းက အရင်ကထက် ၂၅၀% တိုးလာပါတယ်။ အခု ၂၀၂၅ အတွက်ဆိုရင်တော့ပြောမနေနဲ့တော့ပေါ့။
နေ့စဉ်နဲ့အမျှ မဟုတ်တမ်းသတင်းတွေ၊ AI ကို အသုံးပြုပြီးရေးထားတဲ့ အတုအယောင်သတင်းတွေဟာ ဖုန်းစာမျက်နှာတွေပေါ်ကနေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်တွေ အတွေးတွေထဲကို စိမ့်ဝင်နေပါတယ်။အမုန်းတရားတွေ၊စာနာစိတ်ကို နိုးဆွပေးမယ့် အလိမ်အညာ Poverty porn တွေဟာ လွယ်လွယ်ကူကူပဲ ကျွန်တော်တို့ဆီရောက်ရှိနေပါတယ်။
နာမည်ကြီးသတင်းဌာနတစ်ချို့က အမှန်တစ်ဝက်အမှားတစ်ဝက်ပါတဲ့သတင်းတွေကို သိသိလျက်ကော မသိမသာပါ AI ကို အသုံးပြုပြီးတော့ ရေးသားနေတာကိုအခုနောက်ပိုင်းမှာ ခပ်စိတ်စိတ်တွေ့လာရပါတယ်။ဥပမာ တိရစ္ဆာန်နှစ်ကောင် ရန်ဖြစ်ကြတဲ့ Video တွေ၊ AI နဲ့လုပ်ထားတဲ့ လူသိများတဲ့ အနုပညာရှင်တွေရဲ့ သူတို့တကယ်မပြောခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေ ကို Video တွေ မြင်လာရကြမှာပါ။
ဆိုတော့ ဒီ လို သတင်းအမှားတွေကို ဘယ်လို တိုက်ဖျက်ကြမလဲ ?
AI က ကျွန်တော်တို့နဲ့အတူရှိနေတော့မှာမလို့ သူ့ကို ဘယ်လိုအသုံးချပြီးကောင်းတဲ့နေရာမှာသုံးမလည်းဆိုတာ အရေးကြီးတဲ့မေးခွန်းတစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။တကယ်တမ်းလည်း AI ကမကောင်းတာမဟုတ်ပဲ အသုံးချတဲ့လူတွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က AI ကိုမကောင်းစေတာပါ။
ဒါရဲ့အဖြေက Critical thinking လို့ခေါ်တဲ့ ကျိူးကြောင်းစပ်ဆက်တွေးခေါ်နည်းပါ။
စိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို ကိုယ်ကဖတ်ရတယ်ဆိုရင် ဒီသတင်းကိုမယုံလိုက်ခင် ကိုယ်ချစ်ရတဲ့သူတွေကို မပြောခင် မှာ ဒီသတင်းက ဘယ်သူကရေးတာလဲ ? ဒီလူက ဒီသတင်းမရေးခင်မှာ ဘယ်လိုလူမျိုးလဲ ?
ဒီသတင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီးသူဟာ ဘယ်လောက်အကျွမ်းတဝင်ရှိလည်း? ရှေ့က သတင်းရေးဖူးတယ်ဆို သူ့သတင်းတွေက အမှားဘယ်လောက်များလည်းဆိုတာမျိုး၊ ဒီသတင်းရေးသားတဲ့ သတင်းရတဲ့ နေရာက ယုံကြည်စရာ ဌာနလား ?
နောက်ဆုံး AI generate လုပ်ထားတယ်လို့ သံသယဝင်စရာ (ဥပမာ စာအရေးအသား မဆီလျော်ဖြစ်နေတာ၊ အမှားတွေပါနေတာ )နေတယ်ဆိုရင် အဲ့လို သတင်းကို ယုံဖို့မသင့်တော့ပါဘူး။
ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေရဲ့ အခုနောက်ပိုင်း အသုံးချရမယ့် ဒေတာ လိုအပ်ချက်ကြောင့် လူတွေကို များများသုံးနေအောင်၊ဒီလို သုံးအောင်ဆွဲဆောင်ပေးတဲ့ သူတွေကို မက်လုံးအနေနဲ့ အခကြေးငွေပေးပြီး အသုံးချလာကြပါတယ်။
ကျားဖြန့်လိုမျိူးကိစ္စတွေ ဒီAi သတင်းအတုတွေရဲ့ တူညီတဲ့ အချက်က လူတွေစိတ်ဝင်စားမယ့် မက်လုံးတစ်ခုခု အယူအဆတစ်ခုခုကို ပြောပြီးစည်းရုံးတာပါ။အယုံလွယ်တဲ့သူ သဘောကောင်းတဲ့သူတွေဆီဆို ခပ်မြန်မြန် သတင်းရောက်ပါတယ်။
ယုံလိုက်မိတဲ့ သူတွေကတော့ ဘဝပျက်ကြတာရှိသလို ကိုယ်ကိုယ်တိုင်က ဒီမီဒီယာအတုတွေ ကျားဖြန့်လူလိမ်ဂရုတွေရဲ့ အသုံးချခံဖြစ်လာတာမို့ သတင်းအမှားတွေကို မယုံမိ မရှယ်မိအောင် ဆင်ခြင်စူးစမ်းပြီး အမှန်တရားကို ရှာဖွေနိုင်ဖို့တော့လိုပါလိမ့်မယ်။
အောက်မှာတော့ သတင်းနမူနာအချို့ပြပေးထားပါမယ်။

"AI ပြင်/ညာ ရှင်များ"
ခေါင်းစဉ်ကိုကြည့်ပြီး စာလုံးပေါင်းမှားနေတယ်ထင်ကြပါလိမ့်မယ်။ တကယ်က မမှားပါဘူး။
အခုပြောပြမယ့်အကြောင်းက AI ကိုသုံးပြီး သတင်းမှားတွေ သတင်းအတုတွေ ဖြန့်လာတဲ့ လူတွေအဖွဲ့အစည်းတွေအကြောင်းပါ။ဒါကြောင့်မို့ AI ပြင်/ညာရှင်တွေအကြောင်းပေါ့။
လတ်တလော ခေတ်စားနေ လူစိတ်ဝင်စားနေတဲ့ သတင်းတွေကိုကြည့်လိုက်ရင် ဒီသတင်းတွေရဲ့ ၇၀% က AI ကိုသုံးပြီး ဘာသာပြန်ထားတာ / AI ကို အသုံးချပြီး အလိမ်အညာတွေလုပ်ဖို့ သုံးထားတာ တွေဖြစ်ပါတယ်။
အခုခေတ် ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေ တိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ က ကမ္ဘာပေါ်က လူတွေ အများကြီးကို တစ်နေရာတည်းမှာ စုပေးနိုင်တဲ့ နေရာတု ( Virtual space ) တွေဖြစ်လာပါတယ်။
ဒီsocial media အသုံးပြုသူတွေများလာအောင် ဒီ Social media company တွေက နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ကြိုးစားကြပါတယ်။ဒီထဲက ကြိုးစားတဲ့နည်းလမ်းတစ်ခု က Misinformation လို့ခေါ်တဲ့ သတင်းအမှားတွေကို ပေးဖြန့်တာမျိုးပါ။
အရင်က သတင်းအမှားတွေကို Social media တွေက တိုက်ဖျက်ပေမယ့် အခုသူတို့ကိုယ်တိုင်က AI ထုတ်နေတဲ့ Company တွေဖြစ်လာတဲ့အခါ ဒီ AI တွေ ကို သုံးတဲ့သူတွေများဖို့ အတွက် သတင်းအမှားတွေ သတင်းအတုတွေကို တမင်လွှတ်ပေးတာမျိုးတွေ တွေ့လာရပါတယ်။
ဒီ မီဒီယာပလက်ဖောင်းတွေကို လူများများသုံးလေလေ ဒီသုံးစွဲသူတွေရဲ့ သတင်းအချက်အလက် ( ဥပမာ အသက်၊နေရပ်လိပ်စာ၊စိတ်ဝင်စားတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ စတဲ့ Digital footprint ) တွေကို ဒီကုမ္ပဏီတွေက ရယူပြီး သူတို့ရဲ့ AI တွေကို ထပ် အဆင့်မြင့်ဖို့အတွက် ပြန်သုံးပါတယ်။ပြန်ရလာတဲ့ AI ကို နောက်ထပ် လူတွေကို အသုံးချဖို့ ထပ်သုံးပါတယ်။
တဖက်ကလည်း AI ကို အသုံးချပြီးတိုးတက်လာတဲ့ခေတ်ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲတွေကြောင့် social media စာမျက်နှာတွေဟာ သတင်းအတုတွေကို အဓိက ဖြန့်ဖြူးပေးနေတဲ့ ဌာနကြီးတွေဖြစ်လာပါတယ်။
အရင်က သတင်းအမှားတွေထုတ်နေတဲ့ မီဒီယာဌာနတွေရှိပေမယ့် AI တိုးတက်လာတဲ့ ၂၀၂၃ တစ်နှစ်ထဲမှာတင် သတင်းအမှားဖောင်းပွနှုန်းက အရင်ကထက် ၂၅၀% တိုးလာပါတယ်။ အခု ၂၀၂၅ အတွက်ဆိုရင်တော့ပြောမနေနဲ့တော့ပေါ့။
နေ့စဉ်နဲ့အမျှ မဟုတ်တမ်းသတင်းတွေ၊ AI ကို အသုံးပြုပြီးရေးထားတဲ့ အတုအယောင်သတင်းတွေဟာ ဖုန်းစာမျက်နှာတွေပေါ်ကနေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်တွေ အတွေးတွေထဲကို စိမ့်ဝင်နေပါတယ်။အမုန်းတရားတွေ၊စာနာစိတ်ကို နိုးဆွပေးမယ့် အလိမ်အညာ Poverty porn တွေဟာ လွယ်လွယ်ကူကူပဲ ကျွန်တော်တို့ဆီရောက်ရှိနေပါတယ်။
နာမည်ကြီးသတင်းဌာနတစ်ချို့က အမှန်တစ်ဝက်အမှားတစ်ဝက်ပါတဲ့သတင်းတွေကို သိသိလျက်ကော မသိမသာပါ AI ကို အသုံးပြုပြီးတော့ ရေးသားနေတာကိုအခုနောက်ပိုင်းမှာ ခပ်စိတ်စိတ်တွေ့လာရပါတယ်။ဥပမာ တိရစ္ဆာန်နှစ်ကောင် ရန်ဖြစ်ကြတဲ့ Video တွေ၊ AI နဲ့လုပ်ထားတဲ့ လူသိများတဲ့ အနုပညာရှင်တွေရဲ့ သူတို့တကယ်မပြောခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေ ကို Video တွေ မြင်လာရကြမှာပါ။
ဆိုတော့ ဒီ လို သတင်းအမှားတွေကို ဘယ်လို တိုက်ဖျက်ကြမလဲ ?
AI က ကျွန်တော်တို့နဲ့အတူရှိနေတော့မှာမလို့ သူ့ကို ဘယ်လိုအသုံးချပြီးကောင်းတဲ့နေရာမှာသုံးမလည်းဆိုတာ အရေးကြီးတဲ့မေးခွန်းတစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။တကယ်တမ်းလည်း AI ကမကောင်းတာမဟုတ်ပဲ အသုံးချတဲ့လူတွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က AI ကိုမကောင်းစေတာပါ။
ဒါရဲ့အဖြေက Critical thinking လို့ခေါ်တဲ့ ကျိူးကြောင်းစပ်ဆက်တွေးခေါ်နည်းပါ။
စိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို ကိုယ်ကဖတ်ရတယ်ဆိုရင် ဒီသတင်းကိုမယုံလိုက်ခင် ကိုယ်ချစ်ရတဲ့သူတွေကို မပြောခင် မှာ ဒီသတင်းက ဘယ်သူကရေးတာလဲ ? ဒီလူက ဒီသတင်းမရေးခင်မှာ ဘယ်လိုလူမျိုးလဲ ?
ဒီသတင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီးသူဟာ ဘယ်လောက်အကျွမ်းတဝင်ရှိလည်း? ရှေ့က သတင်းရေးဖူးတယ်ဆို သူ့သတင်းတွေက အမှားဘယ်လောက်များလည်းဆိုတာမျိုး၊ ဒီသတင်းရေးသားတဲ့ သတင်းရတဲ့ နေရာက ယုံကြည်စရာ ဌာနလား ?
နောက်ဆုံး AI generate လုပ်ထားတယ်လို့ သံသယဝင်စရာ (ဥပမာ စာအရေးအသား မဆီလျော်ဖြစ်နေတာ၊ အမှားတွေပါနေတာ )နေတယ်ဆိုရင် အဲ့လို သတင်းကို ယုံဖို့မသင့်တော့ပါဘူး။
ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေရဲ့ အခုနောက်ပိုင်း အသုံးချရမယ့် ဒေတာ လိုအပ်ချက်ကြောင့် လူတွေကို များများသုံးနေအောင်၊ဒီလို သုံးအောင်ဆွဲဆောင်ပေးတဲ့ သူတွေကို မက်လုံးအနေနဲ့ အခကြေးငွေပေးပြီး အသုံးချလာကြပါတယ်။
ကျားဖြန့်လိုမျိူးကိစ္စတွေ ဒီAi သတင်းအတုတွေရဲ့ တူညီတဲ့ အချက်က လူတွေစိတ်ဝင်စားမယ့် မက်လုံးတစ်ခုခု အယူအဆတစ်ခုခုကို ပြောပြီးစည်းရုံးတာပါ။အယုံလွယ်တဲ့သူ သဘောကောင်းတဲ့သူတွေဆီဆို ခပ်မြန်မြန် သတင်းရောက်ပါတယ်။
ယုံလိုက်မိတဲ့ သူတွေကတော့ ဘဝပျက်ကြတာရှိသလို ကိုယ်ကိုယ်တိုင်က ဒီမီဒီယာအတုတွေ ကျားဖြန့်လူလိမ်ဂရုတွေရဲ့ အသုံးချခံဖြစ်လာတာမို့ သတင်းအမှားတွေကို မယုံမိ မရှယ်မိအောင် ဆင်ခြင်စူးစမ်းပြီး အမှန်တရားကို ရှာဖွေနိုင်ဖို့တော့လိုပါလိမ့်မယ်။
အောက်မှာတော့ သတင်းနမူနာအချို့ပြပေးထားပါမယ်။

"AI ပြင်/ညာ ရှင်များ"
ခေါင်းစဉ်ကိုကြည့်ပြီး စာလုံးပေါင်းမှားနေတယ်ထင်ကြပါလိမ့်မယ်။ တကယ်က မမှားပါဘူး။
အခုပြောပြမယ့်အကြောင်းက AI ကိုသုံးပြီး သတင်းမှားတွေ သတင်းအတုတွေ ဖြန့်လာတဲ့ လူတွေအဖွဲ့အစည်းတွေအကြောင်းပါ။ဒါကြောင့်မို့ AI ပြင်/ညာရှင်တွေအကြောင်းပေါ့။
လတ်တလော ခေတ်စားနေ လူစိတ်ဝင်စားနေတဲ့ သတင်းတွေကိုကြည့်လိုက်ရင် ဒီသတင်းတွေရဲ့ ၇၀% က AI ကိုသုံးပြီး ဘာသာပြန်ထားတာ / AI ကို အသုံးချပြီး အလိမ်အညာတွေလုပ်ဖို့ သုံးထားတာ တွေဖြစ်ပါတယ်။
အခုခေတ် ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေ တိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ က ကမ္ဘာပေါ်က လူတွေ အများကြီးကို တစ်နေရာတည်းမှာ စုပေးနိုင်တဲ့ နေရာတု ( Virtual space ) တွေဖြစ်လာပါတယ်။
ဒီsocial media အသုံးပြုသူတွေများလာအောင် ဒီ Social media company တွေက နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ကြိုးစားကြပါတယ်။ဒီထဲက ကြိုးစားတဲ့နည်းလမ်းတစ်ခု က Misinformation လို့ခေါ်တဲ့ သတင်းအမှားတွေကို ပေးဖြန့်တာမျိုးပါ။
အရင်က သတင်းအမှားတွေကို Social media တွေက တိုက်ဖျက်ပေမယ့် အခုသူတို့ကိုယ်တိုင်က AI ထုတ်နေတဲ့ Company တွေဖြစ်လာတဲ့အခါ ဒီ AI တွေ ကို သုံးတဲ့သူတွေများဖို့ အတွက် သတင်းအမှားတွေ သတင်းအတုတွေကို တမင်လွှတ်ပေးတာမျိုးတွေ တွေ့လာရပါတယ်။
ဒီ မီဒီယာပလက်ဖောင်းတွေကို လူများများသုံးလေလေ ဒီသုံးစွဲသူတွေရဲ့ သတင်းအချက်အလက် ( ဥပမာ အသက်၊နေရပ်လိပ်စာ၊စိတ်ဝင်စားတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ စတဲ့ Digital footprint ) တွေကို ဒီကုမ္ပဏီတွေက ရယူပြီး သူတို့ရဲ့ AI တွေကို ထပ် အဆင့်မြင့်ဖို့အတွက် ပြန်သုံးပါတယ်။ပြန်ရလာတဲ့ AI ကို နောက်ထပ် လူတွေကို အသုံးချဖို့ ထပ်သုံးပါတယ်။
တဖက်ကလည်း AI ကို အသုံးချပြီးတိုးတက်လာတဲ့ခေတ်ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲတွေကြောင့် social media စာမျက်နှာတွေဟာ သတင်းအတုတွေကို အဓိက ဖြန့်ဖြူးပေးနေတဲ့ ဌာနကြီးတွေဖြစ်လာပါတယ်။
အရင်က သတင်းအမှားတွေထုတ်နေတဲ့ မီဒီယာဌာနတွေရှိပေမယ့် AI တိုးတက်လာတဲ့ ၂၀၂၃ တစ်နှစ်ထဲမှာတင် သတင်းအမှားဖောင်းပွနှုန်းက အရင်ကထက် ၂၅၀% တိုးလာပါတယ်။ အခု ၂၀၂၅ အတွက်ဆိုရင်တော့ပြောမနေနဲ့တော့ပေါ့။
နေ့စဉ်နဲ့အမျှ မဟုတ်တမ်းသတင်းတွေ၊ AI ကို အသုံးပြုပြီးရေးထားတဲ့ အတုအယောင်သတင်းတွေဟာ ဖုန်းစာမျက်နှာတွေပေါ်ကနေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်တွေ အတွေးတွေထဲကို စိမ့်ဝင်နေပါတယ်။အမုန်းတရားတွေ၊စာနာစိတ်ကို နိုးဆွပေးမယ့် အလိမ်အညာ Poverty porn တွေဟာ လွယ်လွယ်ကူကူပဲ ကျွန်တော်တို့ဆီရောက်ရှိနေပါတယ်။
နာမည်ကြီးသတင်းဌာနတစ်ချို့က အမှန်တစ်ဝက်အမှားတစ်ဝက်ပါတဲ့သတင်းတွေကို သိသိလျက်ကော မသိမသာပါ AI ကို အသုံးပြုပြီးတော့ ရေးသားနေတာကိုအခုနောက်ပိုင်းမှာ ခပ်စိတ်စိတ်တွေ့လာရပါတယ်။ဥပမာ တိရစ္ဆာန်နှစ်ကောင် ရန်ဖြစ်ကြတဲ့ Video တွေ၊ AI နဲ့လုပ်ထားတဲ့ လူသိများတဲ့ အနုပညာရှင်တွေရဲ့ သူတို့တကယ်မပြောခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေ ကို Video တွေ မြင်လာရကြမှာပါ။
ဆိုတော့ ဒီ လို သတင်းအမှားတွေကို ဘယ်လို တိုက်ဖျက်ကြမလဲ ?
AI က ကျွန်တော်တို့နဲ့အတူရှိနေတော့မှာမလို့ သူ့ကို ဘယ်လိုအသုံးချပြီးကောင်းတဲ့နေရာမှာသုံးမလည်းဆိုတာ အရေးကြီးတဲ့မေးခွန်းတစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။တကယ်တမ်းလည်း AI ကမကောင်းတာမဟုတ်ပဲ အသုံးချတဲ့လူတွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က AI ကိုမကောင်းစေတာပါ။
ဒါရဲ့အဖြေက Critical thinking လို့ခေါ်တဲ့ ကျိူးကြောင်းစပ်ဆက်တွေးခေါ်နည်းပါ။
စိတ်ဝင်စားစရာ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို ကိုယ်ကဖတ်ရတယ်ဆိုရင် ဒီသတင်းကိုမယုံလိုက်ခင် ကိုယ်ချစ်ရတဲ့သူတွေကို မပြောခင် မှာ ဒီသတင်းက ဘယ်သူကရေးတာလဲ ? ဒီလူက ဒီသတင်းမရေးခင်မှာ ဘယ်လိုလူမျိုးလဲ ?
ဒီသတင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီးသူဟာ ဘယ်လောက်အကျွမ်းတဝင်ရှိလည်း? ရှေ့က သတင်းရေးဖူးတယ်ဆို သူ့သတင်းတွေက အမှားဘယ်လောက်များလည်းဆိုတာမျိုး၊ ဒီသတင်းရေးသားတဲ့ သတင်းရတဲ့ နေရာက ယုံကြည်စရာ ဌာနလား ?
နောက်ဆုံး AI generate လုပ်ထားတယ်လို့ သံသယဝင်စရာ (ဥပမာ စာအရေးအသား မဆီလျော်ဖြစ်နေတာ၊ အမှားတွေပါနေတာ )နေတယ်ဆိုရင် အဲ့လို သတင်းကို ယုံဖို့မသင့်တော့ပါဘူး။
ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေရဲ့ အခုနောက်ပိုင်း အသုံးချရမယ့် ဒေတာ လိုအပ်ချက်ကြောင့် လူတွေကို များများသုံးနေအောင်၊ဒီလို သုံးအောင်ဆွဲဆောင်ပေးတဲ့ သူတွေကို မက်လုံးအနေနဲ့ အခကြေးငွေပေးပြီး အသုံးချလာကြပါတယ်။
ကျားဖြန့်လိုမျိူးကိစ္စတွေ ဒီAi သတင်းအတုတွေရဲ့ တူညီတဲ့ အချက်က လူတွေစိတ်ဝင်စားမယ့် မက်လုံးတစ်ခုခု အယူအဆတစ်ခုခုကို ပြောပြီးစည်းရုံးတာပါ။အယုံလွယ်တဲ့သူ သဘောကောင်းတဲ့သူတွေဆီဆို ခပ်မြန်မြန် သတင်းရောက်ပါတယ်။
ယုံလိုက်မိတဲ့ သူတွေကတော့ ဘဝပျက်ကြတာရှိသလို ကိုယ်ကိုယ်တိုင်က ဒီမီဒီယာအတုတွေ ကျားဖြန့်လူလိမ်ဂရုတွေရဲ့ အသုံးချခံဖြစ်လာတာမို့ သတင်းအမှားတွေကို မယုံမိ မရှယ်မိအောင် ဆင်ခြင်စူးစမ်းပြီး အမှန်တရားကို ရှာဖွေနိုင်ဖို့တော့လိုပါလိမ့်မယ်။
အောက်မှာတော့ သတင်းနမူနာအချို့ပြပေးထားပါမယ်။