❇️ဆီးလမ်းကြောင်းပိုးဝင်ခြင်း (UTI): အကြောင်းအရာ၊ ကုသနည်းနှင့် ကာကွယ်ခြင်း
ဆီးလမ်းကြောင်းပိုးဝင်ခြင်း (Urinary Tract Infection - UTI) သည် ဘက်တီးရီးယားပိုးများ ဆီးလမ်းကြောင်းအတွင်း ဝင်ရောက်ပေါက်ဖွားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပွားတတ်သော ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။
အမျိုးသမီးများတွင် အဖြစ်များပြီး (အမျိုးသားများထက် ၄ ဆပိုများ) ၊ ဆီးအိမ်နှင့် ဆီးစွန့်ပြွန်ကဲ့သို့ အောက်ပိုင်းဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်မှုမှ စတင်ကာ ကျောက်ကပ်အထိ ပြင်းထန်စွာ ထိခိုက်နိုင်သည်။ မကုသဘဲထားပါက ကျောက်ကပ်ပျက်စီးခြင်း၊ သွေးဆိပ်တက်ခြင်းအထိ ဖြစ်စေနိုင်သဖြင့် အချိန်မီကုသရန် အရေးကြီးသည် ။
---
၁။ UTI အမျိုးအစားများ
- အောက်ပိုင်း ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်ခြင်း (Lower UTI)
- ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း (Cystitis): အဖြစ်အများဆုံးဖြစ်ပြီး *E. coli* ပိုးကြောင့် ၈၀% ဖြစ်တတ်သည် ။
- ဆီးစွန့်ပြွန်ရောင်ခြင်း (Urethritis): လိင်မှတဆင့် ကူးစက်သော ဂနိုရီးယား၊ ကလာမိုင်ဒီးယားပိုးများကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။
- အပေါ်ပိုင်း ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်ခြင်း (Upper UTI)
- ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်း (Pyelonephritis): ချမ်းတုန်ဖျားခြင်း၊ ခါးနာခြင်းကဲ့သို့ ပြင်းထန် လက္ခဏာများ ပြသည်။
- ဆီးကျိတ်ရောင်ခြင်း (Prostatitis): အမျိုးသားများတွင် ဆီးစွန့်ပြွန်ပိတ်ဆို့ခြင်း၊ ဖျားခြင်းတို့ ဖြစ်စေနိုင်သည်။
---
၂။ ဖြစ်ပွားရသည့် အကြောင်းရင်းများနှင့် အန္တရာယ်အချက်များ
- ပိုးမွှားများ: *E. coli* ပိုးက အဓိကဖြစ်စေပြီး၊ *Klebsiella*၊ *Proteus*၊ *Staphylococcus* တို့ကလည်း ဖြစ်စေနိုင်သည် ။
- အန္တရာယ်မြင့်စေသော အချက်များ:
- အမျိုးသမီးများ: ဆီးစွန့်ပြွန်တိုခြင်း၊ စအိုဝနှင့်နီးခြင်းတို့ကြောင့် ပိုးဝင်လွယ်သည် ။
- ရေနည်းခြင်း၊ ဆီးအောင့်ထားခြင်း: ဆီးအိမ်ထဲတွင် ပိုးပေါက်ဖွားမှုကို အားပေးသည် ။
- ဆီးကျိတ်ကြီးခြင်း၊ ဆီးကျောက်တည်ခြင်း: ဆီးလမ်းကြောင်းပိတ်ဆို့မှုကို ဖြစ်စေသည် ။
- ဟော်မုန်းအပြောင်းအလဲ၊ သွေးဆုံးအမျိုးသမီးများတွင် အီစထရိုဂျင်ကျဆင်းခြင်းက ပိုးဝင်စေနိုင် ။
---
၃။ လက္ခဏာများ
- အောက်ပိုင်း UTI (Lower UTI):
- ဆီးသွားစဉ် ပူစပ်ပူလောင်ဖြစ်ခြင်း၊ ကျဉ်ခြင်း။
- ဆီးမကြာခဏ သွားလိုစိတ်ဖြစ်ခြင်း (သို့သော် ဆီးနည်းနည်းသာထွက်ခြင်း)။
- ဆီးထဲသွေးပါခြင်း၊ ဆီးနံ့ဆိုးခြင်း၊ ဆီးအိမ်နာကျင်ခြင်း ။
- အပေါ်ပိုင်း UTI (Upper UTI):
- ချမ်းတုန်ဖျားခြင်း (၃၈.၅°C အထက်)၊ ခါးနာခြင်း (ကျောက်ကပ်နေရာ)။
- ပျို့အန်ခြင်း၊ အားနည်းခြင်း၊ သတိလစ်ခြင်း ။
---
၄။ ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးခြင်းနှင့် ကုသမှုနည်းလမ်းများ
- ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးခြင်း:
၁။ ဆီးစစ်ခြင်း (Urinalysis): သွေးဆဲလ်များ၊ ပြည်တည်နာ၊ နိုက်ထရိတ်ပါဝင်မှုကို စစ်ဆေးခြင်း ။
၂။ ဆီးပိုးမွေးခြင်း (Urine Culture): ပိုးအမျိုးအစားနှင့် ဆေးတိုက်နိုင်မှုကို သတ်မှတ်ရန်။
၃။ အာထရာဆောင်း/CT Scan: ကျောက်ကပ် ပြဿနာ ရှိမရှိ စစ်ဆေးခြင်း။
- ကုသမှုနည်းလမ်းများ၊
- ပိုးသတ်ဆေးများ
- သာမန် UTI: Nitrofurantoin, Trimethoprim-Sulfamethoxazole (၃-၇ ရက်) ။
- ပြင်းထန် UTI: Ciprofloxacin, Ceftriaxone (IV) (၁၀-၁၄ ရက်) ။
- အိမ်တွင်းကုထုံးများ၊
- ရေများများသောက်ခြင်း (တနေ့ အနည်းဆုံး ၂ လီတာ)။
- ခရန်ဘယ်ရီဖျော်ရည်: ပိုးကပ်ခြင်းကို ကာကွယ်နိုင် ။
- ကော်ဖီ၊ အရက်၊ အပူအစပ်ရှောင်ခြင်း။
- ပြင်းထန်လျှင်: ဆေးရုံတင်ကာ IV ပိုးသတ် ဆေး၊ ဆီးပိုက်ထည့်ကုသခြင်း ။
---
၅။ ကာကွယ်ခြင်းနည်းလမ်းများ
၁။ ရေများများသောက်ပါ: ဆီးအိမ်ထဲမှ ပိုးများကို ဆေးကြောရန် ။
၂။ ဆီးမအောင့်ထားပါနှင့်: ပိုးပေါက်ဖွားမှု မြန်စေသည် ။
၃။ လိင်ဆက်ဆံပြီးတိုင်း ဆီးသွားပါ: ပိုးများ ပြင်ပသို့ စွန့်ထုတ်ရန် ။
၄။ မိန်းမကိုယ်သန့်ရှင်းရေး: ရှေ့မှ နောက်သို့သာ သုတ်ပါ (စအိုမှ ပိုးများ ဆီးလမ်းကြောင်းထဲ မဝင်စေရန်) ။
၅။ ချည်သားအတွင်းခံဝတ်ဆင်ပါ၊ လေဝင်လေထွက်ကောင်းစေပြီး ပိုးပေါက်နှုန်း လျော့ကျစေသည် ။
---
၆။ နိဂုံး
UTI သည် အဖြစ်များသော်လည်း စနစ်တကျ ကုသပါက ပျောက်ကင်းနိုင်သော ရောဂါဖြစ်သည်။
လက္ခဏာစောစောပေါ်လျှင် ဆရာဝန်နှင့် ပြသကာ ဆီးစစ်ခြင်း၊ ပိုးသတ်ဆေးသောက်ခြင်းဖြင့် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများကို တားဆီးနိုင်သည် ။
ကာကွယ်ခြင်းသည် ကုသခြင်းထက် ပိုမိုထိရောက်သောကြောင့် ရေများများ သောက်ခြင်း၊ ကိုယ်ကျင့်သန့်ရှင်းခြင်းတို့ကို အလေးထား ကျင့်သုံးသင့်ပါသည်။
