၁။ မျိုးရင်း။ ။ Zingiberaceae
၂။ ရုက္ခဗေဒ အမည်။ ။ Zingiber consumunar Roxb
၃။ အခေါ်အဝေါ်
(က) မြန်မာအမည် - မိဿလင်
(ခ) အင်္ဂလိပ်အမည် - Wild Ginger
(ဂ) မွန်အမည် - Hta-Nah
၄။ ပုံသဏ္ဍာန်
အပင် - အမြဲစိမ်း နှစ်ကြာခံပင်ငယ်မျိုးဖြစ်သည်။ အမြင့် ၄ ပေ မှ ၆ ပေထိရှိသည်။ ရွက်ယောင်ပင်စည်ဖြစ်သည်။ အနံ့အနည်းငယ်ရှိ၏
အရွက် - ရွက်လွှဲထွက်၏။ ချင်းရွက်ကဲ့သို့ ရှည်မျောမျော လှံစွပ်ပုံရှိ၏။ ရွက်ညှာအိမ်သည် ပင်စည်ကို ကုပ်ပတ်ထား၏။ ရွက်ရင်းသွယ်၍ ရွက်ထိပ်ချွန်၏။ ရွက်လယ်ကြောထင်ရှားသည်။ ရွက်ပြားပါး၍ ပျော့ပျောင်း ချောမွေ့ပြီး ရွက်နားညီသည်။
အပွင် - ညိုဝါရောင်ရှိသည်။ ပွင့်တံနီ၏။ ပင်ခြေရင်းမှ ပွင့်ပြီး ချင်းပွင့်နှင့် တူသည်။
အသီး - သေးငယ်သည်။ လုံးဝိုင်းသော ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။
အမြစ် - ညိုဝါရောင်ရှိပြီး အသားထူသည်။ မြစ်မြွှာများ ဖြာထွက်၏။
*စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေး၊ ရေလုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်တာ အစိိမ်းရောင်လမ်းဆော့ဝဲမှာမေးပါ*
၅။ ပေါက်ရောက်သည့်ဒေသ - မြန်မာနိုင်ငံ နေရာအနှံ့အပြား အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းတွင် ပေါက်ရောက်သည်။
၆။ ပေါက်ရောက်ပုံ - သဘာဝအလျောက်ပေါက်ရောက်သည်။
၇။ အသုံးပြုသည့် အစိတ်အပိုင်း - ပဉ္စငါးပါး။
၈။ အာနိသင် - မြန်မာဆေးကျမ်းများအလိုအရ မိဿလင်သည် စပ်သော အရသာရှိ၏။ သွေးကို ကြေစေ၏။ ဝမ်းကို ဖြောင့်စေ၏။ ဆီးများစေ၍ လေကိုသက်စေသည်။
၉။ အသုံးပြုပုံ
ပဉ္စငါးပါး
(၁) ချောင်းဆိုး၊ ပန်းနာ၊ သန်ချဆေး၊ အနာကြီးနှင့် အရေပြားရောဂါဆေးအဖြစ် ဖော်စပ်အသုံးပြု၏။
(၂) မိဿလင်ကို အရည်ညှစ်၍ ဆားအနည်းငယ်ထည့်သောက်သော် မီးယပ်ချုပ်ခြင်း ပျောက်၏။
(၃) မိဿလင်ကို အရည်ညှစ်၍ ငရုတ်ကောင်းမှုန့် ထည့်လိမ်းသော် တစ်ကိုယ်လုံး သို့မဟုတ် အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းများတွင် အအေးပတ်ခြင်း၊ ကိုက်ခဲနာကျင်ခြင်း၊ လေမလျှောက်၍ လေးလံထိုင်းမှိုင်းခြင်းတို့ကို ပျောက်ကင်းစေ၏။
(၄) မိဿလင်ကို ရေသင့်ရုံနှင့် ကျို၍သောက်သော် ပင်လယ်အူလျှောက်နာဖြစ်ခြင်း၊ ဝမ်းဗိုက်ထိုးအောင့်၍ ဝမ်းသောက်ခြင်းများ ပျောက်၏။
(၅) မိဿလင်ကို နံနံစေ့နှင့် ရေထည့်ကျိုပြီး တစ်ဝက်မျှအကျန်တွင် တစ်ခွက်စာကြွေဇွန်းကြီး ၂ ဇွန်းမျှ သောက်သော် ဝမ်းလျှောရောဂါ ပျောက်၏။
(၆) မိဿလင်အစိုကို ထုခြေ၍ အိုးသစ်တွင်ထည့်ကာ ပေါင်းတိုက်ရေယူပြီး နံနက်ည ကြွေဇွန်းကြီး ၂ ဇွန်းကျ မှန်မှန်သောက်က အတွင်းလိပ်ခေါင်း ပျောက်ကင်းစေနိုင်၏။
(၇) မြွေကိုက်သော် ၎င်းအရည်ကို မကြာခဏ တိုက်ပေး၍ ကိုက်သော ဒဏ်ရာကို လိမ်းပေးရ၏။
(၈) ထိခိုက်ဒဏ်ရာနှင့် အကိုက်အခဲ အကြောထုံးနာတို့အတွက် မိဿလင်ဥကို ကြိတ်၍ ကြပ်စည်းရ၏။
(၉) အသက်ကြီးသောသူများတွင် ဖြစ်ပေါ်တတ်သည့် ဒူးခေါင်းရောင်ခြင်း၊ အဆစ်အမျက်ရောင်ခြင်း၊ ခြေမျက်စိရောင်ခြင်းများအတွက် မိဿလင်မြစ်ဥကို ထုထောင်း၍ ကြပ်စည်းပေးလျှင် ပျောက်၏။
( မြန်မာ့ဆေးဝါးပင်များစာအုပ်တွင် ပါဝင်သော ဆောင်းပါးကောင်းများထဲမှာ တစ်ပုဒ်ကိုကောက်နုတ်ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်ပါသည်)
