၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇူလိုင်လ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း ဂျီဟတ်အယ်လ်-ဆူဝေတီ (Jihad Al-Suwaiti) အမည်ရ ပါလက်စတိုင်းအမျိုးသား တစ်ဦးရဲ့ မိခင် ရစမီဆာလာမာ (Rasmi Salama) ဟာ အသက် ၇၃ နှစ်ရှိပြီး ကိုဗစ်-၁၉ (COVID-19) ရောဂါကူးစက်ခံထားရတဲ့အပြင် သွေးကင်ဆာ ရောဂါကိုပါ ခံစားနေရပါတယ်
သူမကို ဟေဘရွန်ပြည်နယ် ဆေးရုံရဲ့ အထူးကြပ်မတ်ကုသဆောင် (ICU) မှာ သီးခြားခွဲပြီးကုသထားပါတယ် ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်မှု မပြန့်ပွားစေရန်အတွက် ဆေးရုံက သီးခြားခွဲထားမှု စည်းမျဉ်းတွေတင်းကျပ်စွာ ချမှတ်ထားတာကြောင့် သားဖြစ်သူဟာ မိခင်ကို အတွင်းမှ သွားရောက်ကြည့်ရှုခွင့် လုံးဝ မရခဲ့ပါဘူး ဂျီဟတ် ဟာ မိသားစုရဲ့ အငယ်ဆုံးသားဖြစ်ပြီး ဖခင်ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၅ နှစ်ခန့်ကတည်းက ဆုံးပါးသွားတာကြောင့် မိခင် နဲ့ အတူနေထိုင်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်
ဂျီဟတ် ဟာ မိခင် နဲ့ ဝေးကွာနေရတဲ့အပြင် စိုးရိမ်စိတ်တွေကြောင့် ဆေးရုံရဲ့ နံရံကိုကျော်ပြီး ဒုတိယထပ်ရှိ သူ့အမေရှိရာ အခန်း ပြတင်းပေါက် အပြင်ဘက် နားမှာ ထိုင်နေခဲ့ပြီး ပြတင်းပေါက်မှတစ်ဆင့် မိခင်ကို စောင့်ကြည့်လျက်ရှိပါတယ်
သူဟာ သူ့ရဲ့ အမေ ဆေးရုံတက်နေတဲ့ ငါးရက်ဆက်တိုက် ညတိုင်း ဒီလိုတက်ရောက်နေခဲ့တာဖြစ်ပါတယ် ဆေးရုံတာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ဒေသခံမီဒီယာကို ပြောပြရာမှာ "သူဟာ ဒုတိယထပ်ရှိ သူအမေရှိတဲ့ အခန်းဆီရောက်အောင်တက်သွားတယ် သူ့ရဲ့ အမေ အိပ်ပျော်သွားပြီးဆိုမှ ပြန်ဆင်းသွားတယ်" လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်
ဂျီဟတ် ဟာ သူ့ရဲ့ မိခင် အခြေအနေပိုဆိုးလာတာကို သိရှိတဲ့အခါ အခန်းတွင်းဝင်ခွင့် တောင်းဆိုခဲ့ပေမဲ့လည်း ခွင့်ပြုချက်မရခဲ့ပါဘူး အဲ့တာကြောင့် သူဟာ ပြတင်းပေါက်အပြင်ဘက်မှနေပြီး သူ့မိခင်ရဲ့နောက်ဆုံးအချိန်တွေကို အားကိုးရာမဲ့စွာ စောင့်ကြည့်ရင်းနှုတ်ဆက်ခဲ့ရပါတယ်
အဲ့လိုနဲ့ မကြာခင်မှာဘဲ ဂျီဟတ် ရဲ့ အမေဟာ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ရပါတယ် ဂျီဟတ် ရဲ့ ဆေးရုံပြတင်းပေါက် ဘေးမှာထိုင်နေတဲ့ ဓာတ်ပုံတွေဟာ အွန်လိုင်းပေါ် မှာ ပျံ့နှံ့သွားခဲ့ပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးမှ ချစ်ခြင်းမေတ္တာ စာနာမှုဆိုင်ရာ မှတ်ချက်များစွာ ရရှိခဲ့ပါတယ် ဒီပုံရိပ်တွေဟာ ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း မိသားစုဝင်တွေ နာကျင်စွာ ခွဲခွဲသွားခဲ့ရတဲ့ စိတ်မကောင်းဖွယ်ရာအခြေအနေတွေကို ပေါ်လွင်စေခဲ့ပါတယ်

၈ နှစ်ကြာ ဒူးနာတာကို ၅ ရက်နဲ့ ပျောက်ကင်းခဲ့တဲ့ ကိုယ်တွေ့ဆေးနည်း
မင်္ဂလာပါရှင်။ ဒီဆေးနည်းလေးကို ကိုယ်တိုင် လက်တွေ့ စမ်းသပ်ပြီး အဆင်ပြေလို့ ပြန်လည်မျှဝေပေးတာပါ။ ကျွန်မအမေဟာ ဒူးနာတာ ၈ နှစ်လောက်ရှိနေပါပြီ။ မြန်မာဆေးရော၊ အင်္ဂလိပ်ဆေးရော အမျိုးမျိုးစုံအောင် ကုသခဲ့ပေမယ့် သက်သာမလာခဲ့ပါဘူး။
အခုတော့ ညတိုင်း ဆေးစည်းပြီး အိပ်လိုက်တာ ၅ ရက်မြောက်နေ့မှာ သိသိသာသာကို သက်သာလာပါတယ်။ ဒီနည်းက ငွေကုန်ကြေးကျလည်း သက်သာသလို ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးလည်း မရှိတာကြောင့် ဘယ်လိုအကြောင်းကြောင့်ပဲ နာနေပါစေ စမ်းသုံးကြည့်ဖို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။
ဆေးနည်း
လက်ဖက်အသားအစိုနဲ့ ကျောက်ချဉ်ခဲကို ပမာဏတူယူပြီး ညက်အောင် ထောင်းပါ။ ပြီးရင် နာနေတဲ့ ဒူးခေါင်းပေါ်မှာ စည်းပြီး အိပ်ပါ။ မနက်ကျမှ ပြန်ခွာပါ။ နောက်နေ့ညမှာလည်း ဒီအတိုင်းပဲ ပြန်စည်းပြီး အိပ်ပေးရုံပါပဲ။
ဒူးနာဝေဒနာရှင်များအားလုံး ဒီဆေးနည်းနဲ့ သက်သာပျောက်ကင်းကြပါစေလို့ ဆုတောင်းပေးပါတယ်။ ဒီအချက်အလက်တွေက ဗဟုသုတအဖြစ အကျိုးရှိမယ်ဆိုရင် အခြားသူများလည်း သိရှိရအောင် ပြန်လည်မျှဝေပေးကြဖို့ မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်ရှင်။

ဆန်လုံးညိုစားခြင်းရဲ့ ကျန်းမာရေး အကျိုးကျေးဇူးများ
ကျွန်တော်တို့ဘဝရဲ့မရှိမဖြစ်အရေးပါတဲ့ အရာတွေထဲမှာ ဆန်လည်းပါဝင်ပါတယ်။ နေ့တိုင်း ကျွန်တော်တို့တွေက ကျန်းမာစွာ အသက်ရှင် နေထိုင်နိုင်ဖို့အတွက် ထမင်းသုံးနပ် စားပေးရပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ အသက်ရှင်ဖို့အတွက် စားသောက်နေတဲ့ ဆန်တွေဟာ အမျိုးအစားများစွာရှိပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့အများစု စားသုံးဖြစ်တာကတော့ ရိုးရိုးဆန်ပါပဲ။ ရိုးရိုးဆန်ထက် ဆန်လုံးညိုက ပိုပြီး ကျန်းမာရေးနဲ့ ညီညွတ်ပါတယ်။ ဘာလို့ ဆန်လုံးညိုက ကျန်းမာရေးနဲ့ ပိုပြီးညီညွှတ်လဲဆိုတာကို ဒီအကြောင်းအရာကနေ ဖော်ပြပေးလိုက်ရပါတယ်။
အာဟာရပါဝင်မှုများခြင်း
ဆန်လုံးညိုက ရိုးရိုးဆန်နဲ့ယှဉ်ရင် အာဟာရဓာတ်ပိုပြီး ကြွယ်ဝစွာ ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီဆန်က ဆီလီနီယံ၊ ကယ်စီယံ၊ မဂ္ဂနီစီယံကဲ့သို့ သတ္တုဓာတ်တွေ ပိုင်ဆိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဆန်လုံးညိုက ရိုးရိုးဆန်တွေမှာ မတွေ့ရတဲ့ အမျှင်ဓာတ်၊ ဖော်လစ်ဓာတ်တွေ ကြွယ်ဝပါတယ်။ ကယ်လိုရီဓာတ်၊ ကာဗွန်ဟိုက်ဒရိုတ်ဓာတ်တွေ ပါဝင်မှုနည်းပါတယ်။
ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်း
ဆန်လုံးညိုက ကိုယ်အလေးချိန်ချနေတဲ့ သူတွေအတွက်လည်း အထူးသင့်လျော်ပါတယ်။ ဆန်လုံးညိုက အမျှင်ဓာတ်ပါဝင်မှု မြင့်မားတဲ့အတွက်ကြောင့် ကိုယ်အလေးချိန် ကျအောင် ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။ အမျှင်ဓာတ်က အချိန်အကြာကြီး ဗိုက်ပြည့်အင်စေပြီး ဗိုက်ခဏခဏ မစားအောင် အစားစားချင်စိတ် မြင့်မားမှုကို လျော့ချပေးပါတယ်။
ဆီးချိုရောဂါကို ထိန်းချုပ်ပေးခြင်း
ဆီးချိုရောဂါသည်တွေက ဆန်အမျိုးအစားတိုင်းကို မစားသင့်ပါတယ်။ ဆီးချိုသမားတွေစားတဲ့ ဆန်လည်း သပ်သပ်ရှိပါတယ်။ ဆီးချိုသမားတွေက ကာဗွန်ဟိုက်ဒရိုက်ပိုများတဲ့ ရိုးရိုးဆန်နဲ့ မတည့်ပါဘူး။ ဆန်လုံးညိုက ကာဗွန်ဟိုက်ဒရိုတ်ပါဝင်မှု နည်းသလို သွေးအတွင်းသကြားဓာတ်နဲ့ အင်ဆူလင်ပမာဏကို ထိန်းပေးပါတယ်။ ဆီးချိုရောဂါ ရှိတဲ့သူတွေက နေ့တိုင်း ဆန်လုံးညို စားပေးခြင်းဖြင့် အကျိုးကျေးဇူးတွေရနိုင်ပါတယ်။
ကိုလက်စထရောနည်းပါးခြင်း
အမျှင်ဓာတ်ကြွယ်ဝတဲ့ diet အစားအစာက မကောင်းတဲ့ကို လက်စထရောပမာဏကို နည်းသွားအောင် လုပ်နိုင်စွမ်းရှိပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဆန်လုံးညိုမှာပါဝင်တဲ့ အမျှင်ဓာတ်တွေက သဘာဝအတိုင်း ကိုယ်လက်စထရောပမာဏကို ထိန်းပေးပါတယ်။
တချို့ကင်ဆာရောဂါတွေဖြစ်ပွားခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးခြင်း
ဆန်လုံးညိုက အူမကြီးကင်ဆာ၊ ရင်သားကင်ဆာတွေ အပါအဝင် အခြားကင်ဆာရောဂါ ဖြစ်ပွားခြင်းကနေ ကာကွယ်ပေးတဲ့နေရာမှာ အကူအညီဖြစ်ပါတယ်။ ဆန်လုံးညိုမှာ ပါဝင်တဲ့အမျှင်ဓာတ်က ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းက ကင်ဆာရောဂါ ဖြစ်ပွားစေတဲ့ အဆိပ်အတောက်တွေကို ဖုံးကွယ်ပစ်ပါတယ်။ အူမကြီးနံရံမှာ တွယ်ညှိနေတဲ့ အဆိပ်အတောက်တွေကိုလည်း ခန္ဓာကိုယ်ကနေ ဖယ်ထုတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

အေးချမ်းစွာ စီးပွါးရေးလုပ်ရင်း အလိမ်ခံရမှာလား အဆင်ပြေသွားမှာလား 😅

Sacabambaspis (ဆာကာဘမ်ဘပ်စ်ပစ်စ်)
​Sacabambaspis ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်း ၄၅၀ လောက်က Ordovician ခေတ်မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ သွားဖုံးမပါတဲ့ ငါးတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းဟာ ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါတွေထဲက အစောဆုံး အုပ်စုဝင်ဖြစ်ပြီး သွားဖုံးမဲ့ငါး (Jawless Fish) မျိုးနွယ်ထဲမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
​အရွယ်အစားအားဖြင့် အလျား(ပုံမှန်အားဖြင့်) ၃၅ စင်တီမီတာ(၁၄ လက်မခန့်) ခန့် ရှည်လျားပါတယ်။ သူ့ရဲ့​ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံကတော့ ခေါင်းက အတော်လေးကြီးပြီး ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံဟာ ဖားလောင်း (tadpole) နဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ခေါင်းမှာ သံချပ်ကာလိုမျိုး ကြီးမားတဲ့ အရေခွံပြားတွေနဲ့လည်း ဖုံးအုပ်ထားပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလို အတွဲလိုက်ရှိတဲ့ ရေယက်တွေ (paired fins) မပါရှိပါဘူး။ ဒါ့ကြောင့် သူတို့ဟာ ကူးခတ်ရာမှာတော့ အားနည်းခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့မှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလိုပဲ ဘေးမျဉ်းစနစ် (Lateral Line System)တော့ ပါရှိပါတယ်။ ဒီစနစ်က သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ဘေးတလျှောက်မှာ အာရုံခံ အပေါက်လေးတွေ တန်းစီရှိနေခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
​ဒီအပေါက်လေးတွေထဲမှာ အာရုံကြောထိပ်ဖျားတွေ ရှိပြီး ရေထဲက သေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ခံစားသိရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါက Sacabambaspis တွေအတွက် ပတ်ဝန်းကျင်က သားကောင်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှု၊ ဦးတည်ရာနဲ့ အကွာအဝေးကို သိနိုင်ဖို့ အထောက်အကူပြုခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis ရဲ့ အမြီးဖွဲ့စည်းပုံကလည်း ထူးခြားပါတယ်။ အပေါ်နဲ့အောက်ဘက်မှာ ကြီးမားတဲ့ အမြီးယက် (webs) တွေပါရှိပြီး၊ အမြီးအတွင်းကို ကျောရိုးနေရာမှာရှိတဲ့ ပျော့ပြောင်းတဲ့ ရိုးတံ (notochordal lobe)ဟာ ထိုးထွက်နေပါတယ်။ အဲဒီရိုးတံရဲ့ အဖျားမှာ သေးငယ်တဲ့ အမြီးယက်လေး တစ်ခုပါရှိပါတယ်။
​
သူ့ရဲ့ သိသာမြင်သာရှိတဲ့ နောက်ထပ် ထူးခြားချက်ကတော့ မျက်လုံးတွေပဲ ဖြစ်ပြီး ကားရှေ့မီးလိုမျိုး ခေါင်းရဲ့ အရှေ့ဆုံးမှာ ကပ်ပြီး တည်ရှိနေတာပါ။ သူ့ရဲ့ ဒီမျက်လုံးပြူးပြူးလေးတွေကြောင့်လည်း မကြာသေးမီအတွင်းမှာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေပေါ်မှာ လူသိများလာခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ သွားဖုံးမပါပေမယ့် ပါးစပ်မှာ သေးငယ်တဲ့ အရိုးပြား ၆၀ နီးပါးလောက် တန်းစီထားပြီး အဲဒီအရိုးပြားလေးတွေက လှုပ်ရှားနိုင်တဲ့အတွက် ရေထဲက အစားအစာတွေကို စုပ်ယူစားသောက်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
​
ဒီငါးရဲ့ ပထမဆုံး ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံက Sacabamba ရွာမှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့တာကြောင့် ဒီနာမည်ကို ပေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဩစတြေးလျနဲ့ အာဂျင်တီးနားတို့လို ရှေးဟောင်း ဂွန်ဒွါးနား (Gondwana)တိုက်ကြီးရဲ့ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်မှာလည်း သူတို့ရဲ့ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။
​ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံမှာ တစ်နေရာတည်းကနေ Sacabambaspis မျိုးစိတ်ပေါင်း ၃၀ ခန့်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရပြီး သိပ္ပံပညာရှင်တွေကတော့ ၎င်းတို့ဟာ ရေကြီးမှုလိုမျိုး ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

Sacabambaspis (ဆာကာဘမ်ဘပ်စ်ပစ်စ်)
​Sacabambaspis ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်း ၄၅၀ လောက်က Ordovician ခေတ်မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ သွားဖုံးမပါတဲ့ ငါးတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းဟာ ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါတွေထဲက အစောဆုံး အုပ်စုဝင်ဖြစ်ပြီး သွားဖုံးမဲ့ငါး (Jawless Fish) မျိုးနွယ်ထဲမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
​အရွယ်အစားအားဖြင့် အလျား(ပုံမှန်အားဖြင့်) ၃၅ စင်တီမီတာ(၁၄ လက်မခန့်) ခန့် ရှည်လျားပါတယ်။ သူ့ရဲ့​ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံကတော့ ခေါင်းက အတော်လေးကြီးပြီး ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံဟာ ဖားလောင်း (tadpole) နဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ခေါင်းမှာ သံချပ်ကာလိုမျိုး ကြီးမားတဲ့ အရေခွံပြားတွေနဲ့လည်း ဖုံးအုပ်ထားပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလို အတွဲလိုက်ရှိတဲ့ ရေယက်တွေ (paired fins) မပါရှိပါဘူး။ ဒါ့ကြောင့် သူတို့ဟာ ကူးခတ်ရာမှာတော့ အားနည်းခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့မှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလိုပဲ ဘေးမျဉ်းစနစ် (Lateral Line System)တော့ ပါရှိပါတယ်။ ဒီစနစ်က သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ဘေးတလျှောက်မှာ အာရုံခံ အပေါက်လေးတွေ တန်းစီရှိနေခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
​ဒီအပေါက်လေးတွေထဲမှာ အာရုံကြောထိပ်ဖျားတွေ ရှိပြီး ရေထဲက သေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ခံစားသိရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါက Sacabambaspis တွေအတွက် ပတ်ဝန်းကျင်က သားကောင်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှု၊ ဦးတည်ရာနဲ့ အကွာအဝေးကို သိနိုင်ဖို့ အထောက်အကူပြုခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis ရဲ့ အမြီးဖွဲ့စည်းပုံကလည်း ထူးခြားပါတယ်။ အပေါ်နဲ့အောက်ဘက်မှာ ကြီးမားတဲ့ အမြီးယက် (webs) တွေပါရှိပြီး၊ အမြီးအတွင်းကို ကျောရိုးနေရာမှာရှိတဲ့ ပျော့ပြောင်းတဲ့ ရိုးတံ (notochordal lobe)ဟာ ထိုးထွက်နေပါတယ်။ အဲဒီရိုးတံရဲ့ အဖျားမှာ သေးငယ်တဲ့ အမြီးယက်လေး တစ်ခုပါရှိပါတယ်။
​
သူ့ရဲ့ သိသာမြင်သာရှိတဲ့ နောက်ထပ် ထူးခြားချက်ကတော့ မျက်လုံးတွေပဲ ဖြစ်ပြီး ကားရှေ့မီးလိုမျိုး ခေါင်းရဲ့ အရှေ့ဆုံးမှာ ကပ်ပြီး တည်ရှိနေတာပါ။ သူ့ရဲ့ ဒီမျက်လုံးပြူးပြူးလေးတွေကြောင့်လည်း မကြာသေးမီအတွင်းမှာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေပေါ်မှာ လူသိများလာခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ သွားဖုံးမပါပေမယ့် ပါးစပ်မှာ သေးငယ်တဲ့ အရိုးပြား ၆၀ နီးပါးလောက် တန်းစီထားပြီး အဲဒီအရိုးပြားလေးတွေက လှုပ်ရှားနိုင်တဲ့အတွက် ရေထဲက အစားအစာတွေကို စုပ်ယူစားသောက်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
​
ဒီငါးရဲ့ ပထမဆုံး ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံက Sacabamba ရွာမှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့တာကြောင့် ဒီနာမည်ကို ပေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဩစတြေးလျနဲ့ အာဂျင်တီးနားတို့လို ရှေးဟောင်း ဂွန်ဒွါးနား (Gondwana)တိုက်ကြီးရဲ့ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်မှာလည်း သူတို့ရဲ့ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။
​ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံမှာ တစ်နေရာတည်းကနေ Sacabambaspis မျိုးစိတ်ပေါင်း ၃၀ ခန့်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရပြီး သိပ္ပံပညာရှင်တွေကတော့ ၎င်းတို့ဟာ ရေကြီးမှုလိုမျိုး ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

Sacabambaspis (ဆာကာဘမ်ဘပ်စ်ပစ်စ်)
​Sacabambaspis ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်း ၄၅၀ လောက်က Ordovician ခေတ်မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ သွားဖုံးမပါတဲ့ ငါးတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းဟာ ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါတွေထဲက အစောဆုံး အုပ်စုဝင်ဖြစ်ပြီး သွားဖုံးမဲ့ငါး (Jawless Fish) မျိုးနွယ်ထဲမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
​အရွယ်အစားအားဖြင့် အလျား(ပုံမှန်အားဖြင့်) ၃၅ စင်တီမီတာ(၁၄ လက်မခန့်) ခန့် ရှည်လျားပါတယ်။ သူ့ရဲ့​ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံကတော့ ခေါင်းက အတော်လေးကြီးပြီး ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံဟာ ဖားလောင်း (tadpole) နဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ခေါင်းမှာ သံချပ်ကာလိုမျိုး ကြီးမားတဲ့ အရေခွံပြားတွေနဲ့လည်း ဖုံးအုပ်ထားပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလို အတွဲလိုက်ရှိတဲ့ ရေယက်တွေ (paired fins) မပါရှိပါဘူး။ ဒါ့ကြောင့် သူတို့ဟာ ကူးခတ်ရာမှာတော့ အားနည်းခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့မှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလိုပဲ ဘေးမျဉ်းစနစ် (Lateral Line System)တော့ ပါရှိပါတယ်။ ဒီစနစ်က သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ဘေးတလျှောက်မှာ အာရုံခံ အပေါက်လေးတွေ တန်းစီရှိနေခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
​ဒီအပေါက်လေးတွေထဲမှာ အာရုံကြောထိပ်ဖျားတွေ ရှိပြီး ရေထဲက သေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ခံစားသိရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါက Sacabambaspis တွေအတွက် ပတ်ဝန်းကျင်က သားကောင်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှု၊ ဦးတည်ရာနဲ့ အကွာအဝေးကို သိနိုင်ဖို့ အထောက်အကူပြုခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis ရဲ့ အမြီးဖွဲ့စည်းပုံကလည်း ထူးခြားပါတယ်။ အပေါ်နဲ့အောက်ဘက်မှာ ကြီးမားတဲ့ အမြီးယက် (webs) တွေပါရှိပြီး၊ အမြီးအတွင်းကို ကျောရိုးနေရာမှာရှိတဲ့ ပျော့ပြောင်းတဲ့ ရိုးတံ (notochordal lobe)ဟာ ထိုးထွက်နေပါတယ်။ အဲဒီရိုးတံရဲ့ အဖျားမှာ သေးငယ်တဲ့ အမြီးယက်လေး တစ်ခုပါရှိပါတယ်။
​
သူ့ရဲ့ သိသာမြင်သာရှိတဲ့ နောက်ထပ် ထူးခြားချက်ကတော့ မျက်လုံးတွေပဲ ဖြစ်ပြီး ကားရှေ့မီးလိုမျိုး ခေါင်းရဲ့ အရှေ့ဆုံးမှာ ကပ်ပြီး တည်ရှိနေတာပါ။ သူ့ရဲ့ ဒီမျက်လုံးပြူးပြူးလေးတွေကြောင့်လည်း မကြာသေးမီအတွင်းမှာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေပေါ်မှာ လူသိများလာခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ သွားဖုံးမပါပေမယ့် ပါးစပ်မှာ သေးငယ်တဲ့ အရိုးပြား ၆၀ နီးပါးလောက် တန်းစီထားပြီး အဲဒီအရိုးပြားလေးတွေက လှုပ်ရှားနိုင်တဲ့အတွက် ရေထဲက အစားအစာတွေကို စုပ်ယူစားသောက်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
​
ဒီငါးရဲ့ ပထမဆုံး ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံက Sacabamba ရွာမှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့တာကြောင့် ဒီနာမည်ကို ပေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဩစတြေးလျနဲ့ အာဂျင်တီးနားတို့လို ရှေးဟောင်း ဂွန်ဒွါးနား (Gondwana)တိုက်ကြီးရဲ့ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်မှာလည်း သူတို့ရဲ့ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။
​ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံမှာ တစ်နေရာတည်းကနေ Sacabambaspis မျိုးစိတ်ပေါင်း ၃၀ ခန့်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရပြီး သိပ္ပံပညာရှင်တွေကတော့ ၎င်းတို့ဟာ ရေကြီးမှုလိုမျိုး ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

Sacabambaspis (ဆာကာဘမ်ဘပ်စ်ပစ်စ်)
​Sacabambaspis ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်း ၄၅၀ လောက်က Ordovician ခေတ်မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ သွားဖုံးမပါတဲ့ ငါးတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းဟာ ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါတွေထဲက အစောဆုံး အုပ်စုဝင်ဖြစ်ပြီး သွားဖုံးမဲ့ငါး (Jawless Fish) မျိုးနွယ်ထဲမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
​အရွယ်အစားအားဖြင့် အလျား(ပုံမှန်အားဖြင့်) ၃၅ စင်တီမီတာ(၁၄ လက်မခန့်) ခန့် ရှည်လျားပါတယ်။ သူ့ရဲ့​ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံကတော့ ခေါင်းက အတော်လေးကြီးပြီး ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံဟာ ဖားလောင်း (tadpole) နဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ခေါင်းမှာ သံချပ်ကာလိုမျိုး ကြီးမားတဲ့ အရေခွံပြားတွေနဲ့လည်း ဖုံးအုပ်ထားပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလို အတွဲလိုက်ရှိတဲ့ ရေယက်တွေ (paired fins) မပါရှိပါဘူး။ ဒါ့ကြောင့် သူတို့ဟာ ကူးခတ်ရာမှာတော့ အားနည်းခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့မှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလိုပဲ ဘေးမျဉ်းစနစ် (Lateral Line System)တော့ ပါရှိပါတယ်။ ဒီစနစ်က သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ဘေးတလျှောက်မှာ အာရုံခံ အပေါက်လေးတွေ တန်းစီရှိနေခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
​ဒီအပေါက်လေးတွေထဲမှာ အာရုံကြောထိပ်ဖျားတွေ ရှိပြီး ရေထဲက သေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ခံစားသိရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါက Sacabambaspis တွေအတွက် ပတ်ဝန်းကျင်က သားကောင်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှု၊ ဦးတည်ရာနဲ့ အကွာအဝေးကို သိနိုင်ဖို့ အထောက်အကူပြုခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis ရဲ့ အမြီးဖွဲ့စည်းပုံကလည်း ထူးခြားပါတယ်။ အပေါ်နဲ့အောက်ဘက်မှာ ကြီးမားတဲ့ အမြီးယက် (webs) တွေပါရှိပြီး၊ အမြီးအတွင်းကို ကျောရိုးနေရာမှာရှိတဲ့ ပျော့ပြောင်းတဲ့ ရိုးတံ (notochordal lobe)ဟာ ထိုးထွက်နေပါတယ်။ အဲဒီရိုးတံရဲ့ အဖျားမှာ သေးငယ်တဲ့ အမြီးယက်လေး တစ်ခုပါရှိပါတယ်။
​
သူ့ရဲ့ သိသာမြင်သာရှိတဲ့ နောက်ထပ် ထူးခြားချက်ကတော့ မျက်လုံးတွေပဲ ဖြစ်ပြီး ကားရှေ့မီးလိုမျိုး ခေါင်းရဲ့ အရှေ့ဆုံးမှာ ကပ်ပြီး တည်ရှိနေတာပါ။ သူ့ရဲ့ ဒီမျက်လုံးပြူးပြူးလေးတွေကြောင့်လည်း မကြာသေးမီအတွင်းမှာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေပေါ်မှာ လူသိများလာခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ သွားဖုံးမပါပေမယ့် ပါးစပ်မှာ သေးငယ်တဲ့ အရိုးပြား ၆၀ နီးပါးလောက် တန်းစီထားပြီး အဲဒီအရိုးပြားလေးတွေက လှုပ်ရှားနိုင်တဲ့အတွက် ရေထဲက အစားအစာတွေကို စုပ်ယူစားသောက်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
​
ဒီငါးရဲ့ ပထမဆုံး ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံက Sacabamba ရွာမှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့တာကြောင့် ဒီနာမည်ကို ပေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဩစတြေးလျနဲ့ အာဂျင်တီးနားတို့လို ရှေးဟောင်း ဂွန်ဒွါးနား (Gondwana)တိုက်ကြီးရဲ့ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်မှာလည်း သူတို့ရဲ့ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။
​ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံမှာ တစ်နေရာတည်းကနေ Sacabambaspis မျိုးစိတ်ပေါင်း ၃၀ ခန့်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရပြီး သိပ္ပံပညာရှင်တွေကတော့ ၎င်းတို့ဟာ ရေကြီးမှုလိုမျိုး ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

Sacabambaspis (ဆာကာဘမ်ဘပ်စ်ပစ်စ်)
​Sacabambaspis ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်း ၄၅၀ လောက်က Ordovician ခေတ်မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ သွားဖုံးမပါတဲ့ ငါးတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းဟာ ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါတွေထဲက အစောဆုံး အုပ်စုဝင်ဖြစ်ပြီး သွားဖုံးမဲ့ငါး (Jawless Fish) မျိုးနွယ်ထဲမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
​အရွယ်အစားအားဖြင့် အလျား(ပုံမှန်အားဖြင့်) ၃၅ စင်တီမီတာ(၁၄ လက်မခန့်) ခန့် ရှည်လျားပါတယ်။ သူ့ရဲ့​ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံကတော့ ခေါင်းက အတော်လေးကြီးပြီး ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံဟာ ဖားလောင်း (tadpole) နဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ခေါင်းမှာ သံချပ်ကာလိုမျိုး ကြီးမားတဲ့ အရေခွံပြားတွေနဲ့လည်း ဖုံးအုပ်ထားပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလို အတွဲလိုက်ရှိတဲ့ ရေယက်တွေ (paired fins) မပါရှိပါဘူး။ ဒါ့ကြောင့် သူတို့ဟာ ကူးခတ်ရာမှာတော့ အားနည်းခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့မှာ ခေတ်သစ်ငါးတွေလိုပဲ ဘေးမျဉ်းစနစ် (Lateral Line System)တော့ ပါရှိပါတယ်။ ဒီစနစ်က သူတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ဘေးတလျှောက်မှာ အာရုံခံ အပေါက်လေးတွေ တန်းစီရှိနေခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
​ဒီအပေါက်လေးတွေထဲမှာ အာရုံကြောထိပ်ဖျားတွေ ရှိပြီး ရေထဲက သေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ခံစားသိရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါက Sacabambaspis တွေအတွက် ပတ်ဝန်းကျင်က သားကောင်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှု၊ ဦးတည်ရာနဲ့ အကွာအဝေးကို သိနိုင်ဖို့ အထောက်အကူပြုခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis ရဲ့ အမြီးဖွဲ့စည်းပုံကလည်း ထူးခြားပါတယ်။ အပေါ်နဲ့အောက်ဘက်မှာ ကြီးမားတဲ့ အမြီးယက် (webs) တွေပါရှိပြီး၊ အမြီးအတွင်းကို ကျောရိုးနေရာမှာရှိတဲ့ ပျော့ပြောင်းတဲ့ ရိုးတံ (notochordal lobe)ဟာ ထိုးထွက်နေပါတယ်။ အဲဒီရိုးတံရဲ့ အဖျားမှာ သေးငယ်တဲ့ အမြီးယက်လေး တစ်ခုပါရှိပါတယ်။
​
သူ့ရဲ့ သိသာမြင်သာရှိတဲ့ နောက်ထပ် ထူးခြားချက်ကတော့ မျက်လုံးတွေပဲ ဖြစ်ပြီး ကားရှေ့မီးလိုမျိုး ခေါင်းရဲ့ အရှေ့ဆုံးမှာ ကပ်ပြီး တည်ရှိနေတာပါ။ သူ့ရဲ့ ဒီမျက်လုံးပြူးပြူးလေးတွေကြောင့်လည်း မကြာသေးမီအတွင်းမှာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေပေါ်မှာ လူသိများလာခဲ့ပါတယ်။
Sacabambaspis တွေမှာ သွားဖုံးမပါပေမယ့် ပါးစပ်မှာ သေးငယ်တဲ့ အရိုးပြား ၆၀ နီးပါးလောက် တန်းစီထားပြီး အဲဒီအရိုးပြားလေးတွေက လှုပ်ရှားနိုင်တဲ့အတွက် ရေထဲက အစားအစာတွေကို စုပ်ယူစားသောက်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
​
ဒီငါးရဲ့ ပထမဆုံး ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံက Sacabamba ရွာမှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့တာကြောင့် ဒီနာမည်ကို ပေးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဩစတြေးလျနဲ့ အာဂျင်တီးနားတို့လို ရှေးဟောင်း ဂွန်ဒွါးနား (Gondwana)တိုက်ကြီးရဲ့ ကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်မှာလည်း သူတို့ရဲ့ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းတွေကို တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။
​ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံမှာ တစ်နေရာတည်းကနေ Sacabambaspis မျိုးစိတ်ပေါင်း ၃၀ ခန့်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရပြီး သိပ္ပံပညာရှင်တွေကတော့ ၎င်းတို့ဟာ ရေကြီးမှုလိုမျိုး ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

အဖြေမှန်ကိုရွေးချယ်ပါ ။