ပိုးနသန်တို့၏ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်သော မျိုးပွားခြင်း

ပိုးနသန် (Millipedes) ဆိုတာ ခြေထောက်ပေါင်းများစွာနဲ့ ထူးဆန်းတဲ့ အင်းဆက်တွေလို့ လူအများက သိကြပါတယ်။ သူတို့ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုပုံစံ၊ ကိုယ်ခန္ဓာဖွဲ့စည်းပုံတွေက စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းသလို၊ သူတို့ရဲ့ မျိုးပွားမှုဆိုင်ရာ အင်္ဂါတွေ တည်ရှိပုံကလည်း ထင်ထားတာထက် ပိုမိုရှုပ်ထွေးပြီး စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းပါတယ်။

လူအများစုက ပိုးနသန်ရဲ့ လိင်အင်္ဂါကို ခေါင်းပိုင်းမှာရှိတယ်လို့ ထင်တတ်ကြပေမဲ့၊ အမှန်တကယ်တော့ သူတို့ရဲ့ မျိုးပွားအင်္ဂါတွေဟာ ဦးခေါင်းရဲ့ အနောက်ဘက် ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ရှေ့ပိုင်း (အများအားဖြင့် ဒုတိယ သို့မဟုတ် တတိယ ခန္ဓာကိုယ်အပိုင်း) မှာရှိတဲ့ ခြေထောက်တွေနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး တည်ရှိနေပါတယ်။ ၎င်းတို့ကို "gonopores" လို့ ခေါ်ဆိုပါတယ်။ အထီးပိုးနသန်မှာတော့ မျိုးစိတ်အများစုရဲ့ သတ္တမမြောက် ခန္ဓာကိုယ်အပိုင်းရှိ ခြေထောက်အစုံက "gonopods" လို့ခေါ်တဲ့ အထူးပြုပြင်ထားတဲ့ လိင်အင်္ဂါအဖြစ် ပြောင်းလဲ နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒီ gonopods တွေဟာ သုက်ကောင်တွေကို အမဆီသို့ လွှဲပြောင်းပေးဖို့ အသုံးပြုတဲ့ အင်္ဂါတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ပိုးနသန်ရဲ့ မျိုးပွားမှုဖြစ်စဉ်ဟာ အတော်လေးကို ထူးခြားပါတယ်။ အထီးများဟာ မိတ်မလိုက်မီ သူတို့ရဲ့ သတ္တမမြောက် ခန္ဓာကိုယ်အပိုင်းမှာရှိတဲ့ gonopods တွေဆီကို သုက်ကောင်တွေကို လွှဲပြောင်းပေးရပါတယ်။ ပြီးတဲ့အခါမှာတော့ အမနဲ့မိတ်လိုက်ဖို့အတွက် အမရဲ့ခန္ဓာကိုယ်ကို ပတ်ရစ်တာမျိုး ဒါမှမဟုတ် ထိတွေ့ဆက်ဆံတာမျိုး ပြုလုပ်ကြပါတယ်။ အမရဲ့ မျိုးပွားအင်္ဂါတွေ (vulvae) ကတော့ ဒုတိယမြောက် ခြေထောက်အစုံရဲ့ နောက်ဘက်မှာ တည်ရှိပါတယ်။ အထီးဟာ သူရဲ့ gonopods တွေနဲ့ အမရဲ့ vulvae တွေထဲကို သုက်ကောင်တွေကို ထိုးသွင်းပေးပါတယ်။ မျိုးစိတ်တချို့မှာဆိုရင် အထီးများဟာ သုက်ကောင်တွေကို မြေကြီးပေါ်မှာ အရင်တင်ပြီး အမက လာရောက်ကောက်ယူတာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။

သုက်ပိုးသန္ဓေအောင်ပြီးတဲ့အခါမှာ အမများဟာ မြေကြီးထဲမှာ ဒါမှမဟုတ် သစ်ရွက်ပုံတွေအောက်မှာ ဥတွေဥလေ့ရှိပါတယ်။ မျိုးစိတ်ပေါ်မူတည်ပြီး ဥအနည်းငယ်ကနေ ရာပေါင်းများစွာအထိ ဥဥနိုင်ပါတယ်။ ဥတွေကို အကာအကွယ်ပေးဖို့အတွက် မြေမှုန့်တွေ ဒါမှမဟုတ် သူတို့ရဲ့ကိုယ်ပိုင်စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေနဲ့ ဖုံးအုပ်ထားတာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။ ဥတွေပေါက်ဖွားလာတဲ့ ပိုးနသန်ပေါက်လေးတွေဟာ အစပိုင်းမှာ ခြေထောက်အနည်းငယ်သာပါရှိပြီး အရွယ်ရောက်လာတာနဲ့အမျှ အခွံလဲတာ (molting) တွေ ပြုလုပ်ရင်း ခြေထောက်အသစ်တွေ ထပ်ထွက်လာပြီး ကိုယ်ခန္ဓာအပိုင်းတွေလည်း ပိုမိုရှည်လျားလာပါတယ်။

လက်ရှိတွင် ကမ္ဘာတဝန်းတွင် ဖော်ပြပြီးမျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၂,၀၀၀ ခန့်ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းထားကြသော်လည်း Wikipedia ၏ ဖော်ပြချက်အရ စစ်မှန်သော မျိုးစိတ်အရေအတွက်မှာ ၁၅,၀၀၀ မှ ၈၀,၀၀၀ အထိရှိနိုင်သည်ဟု သုတေသီများက ခန့်မှန်းထားသည်။ ၎င်းတို့သည် မြေဆွေး၊ သစ်ရွက်ခြောက်များကြားနှင့် အခြားစိုစွတ်သော ပတ်ဝန်းကျင်များတွင် နေထိုင်ကြပြီး ဆွေးမြေ့နေသော အပင်အကြွင်းအကျန်များကို စားသုံးကြသည်။ ထိုသို့ဖြင့် ဂေဟစနစ်၏ ဇီဝသံသရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေပါတယ်။

အခြားစိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ အချက်အလက်များကတော့ ပိုးနသန်
အများစုဟာ မျက်စိအမြင်အာရုံသိပ်မကောင်းကြပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ သူတို့မှာ ခံစားမှုအာရုံကို ကူညီပေးတဲ့ ဦးမှင် (antennae) နဲ့ Tömösváry organs တွေ ပါရှိပါတယ်။

ပိုးနသန်များဟာ အန္တရာယ်ကြုံလာရင် သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို ခွေထားပြီး သားကောင်တွေကို ကာကွယ်လေ့ရှိပါတယ်။ မျိုးစိတ်တချို့ဆိုရင် အနံ့ဆိုးထွက်တဲ့ အရည်တွေ ဒါမှမဟုတ် ဓာတုပစ္စည်းတွေကို ထုတ်လွှတ်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်ကြပါတယ်။

ပိုးနသန်အများစုဟာ သက်တမ်းအတော်လေးရှည်ကြပြီး ၇ နှစ်ကနေ ၁၀ နှစ်အထိ အသက်ရှင်နိုင်တဲ့ မျိုးစိတ်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဒီအချက်အလက်တွေကနေ ပိုးနသန်ရဲ့ လိင်အင်္ဂါတည်ရှိပုံနဲ့ မျိုးပွားမှုဖြစ်စဉ်ဟာ လူတွေထင်ထားသလို မရိုးရှင်းဘဲ ထူးခြားဆန်းကြယ်တဲ့ သဘာဝရဲ့ ဖန်တီးမှုတခုပဲလို့ ဆိုလို့ရပါတယ်။

ပိုးနသန်ပိုးကောင်များ၏ ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲများသည် အံ့သြစရာကောင်းပြီး အရွယ်အစား၊ ပုံသဏ္ဍာန်နှင့် အရောင်အသွေး အမျိုးမျိုးရှိကြသည်။ အချို့သည် လက်မအနည်းငယ်သာ ရှည်လျားပြီး အချို့မှာမူ ၁၅ လက်မအထိ ရှည်လျားနိုင်သည်။ ၎င်းတို့၏ ခြေထောက်များ ပေါင်းများစွာရှိသည့် ထူးခြားသော ကိုယ်ခန္ဓာဖွဲ့စည်းပုံနှင့် ဂေဟစနစ်ဆိုင်ရာ အခန်းကဏ္ဍတို့ကြောင့် သဘာဝလောက၏ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်မှုများကို ဖော်ထုတ်ရန် စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းသော သတ္တဝါများအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေမည်မှာ သေချာပါသည်။

#millipedes #insect
#ပိုးနသန် #