ပင်လယ်ရေပူနွေးမှု၏ သားကောင်များ- နီမိုငါးနှင့် အနီမိုနီတို့၏ ကြေကွဲဖွယ်ဇာတ်လမ်း
ပင်လယ်ကြမ်းပြင်ရဲ့ ရောင်စုံကမ္ဘာမှာ နီမိုငါး (Clownfish) လေးတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ ခိုလှုံရာ ပင်လယ်အနီမိုနီ (Sea Anemones) တို့ဟာ ခွဲခြားလို့မရတဲ့ မိတ်ဆွေတွေလိုပါပဲ။ အနီမိုနီရဲ့ အဆိပ်ရှိလက်တံတွေက နီမိုငါးကို သားရဲတွေရန်က ကာကွယ်ပေးသလို၊ နီမိုငါးကလည်း အနီမိုနီအတွက် အစာရှာဖွေရာမှာ ကူညီပေးပါတယ်။ ဒီလို အပြန်အလှန်အကျိုးပြုတဲ့ ဆက်ဆံရေး (Mutualism) ဟာ သဘာဝတရားရဲ့ အလှပဆုံး လက်ဆောင်တစ်ခုလို့တောင် ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုအခါမှာတော့ ဒီချစ်စရာကောင်းတဲ့ မိတ်ဆွေနှစ်ဦးဟာ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုရဲ့ ကြီးမားတဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုကို ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။
ရေပူနွေးမှု၏ သက်ရောက်မှု
ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ပင်လယ်ရေအပူချိန်တွေ မြင့်တက်လာပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ပင်လယ်နီ (Red Sea) လို နေရာမျိုးတွေမှာ မကြာခဏဆိုသလို ပြင်းထန်တဲ့ အပူလှိုင်းဒဏ်ကို ခံစားနေရပါတယ်။ ဒီလို ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ အပူချိန်တွေ မြင့်တက်လာတဲ့အခါ အနီမိုနီတွေဟာ စိတ်ဖိစီးမှု ခံစားရပြီး "Bleaching" လို့ခေါ်တဲ့ အရောင်ချွတ်ခြင်း ဖြစ်စဉ်ကို ကြုံတွေ့ရပါတယ်။ အနီမိုနီတွေဟာ သူတို့ရဲ့ တစ်ရှူးတွေထဲမှာ နေထိုင်ပြီး အစာထုတ်လုပ်ပေးတဲ့ ရေညှိလေးတွေကို အပူဒဏ်ကြောင့် ဖယ်ရှားလိုက်တဲ့အခါ ဖြူဖွေးသွားပြီး အာဟာရဓာတ် ပြတ်တောက်လာပါတယ်။
ဆက်ဆံရေးပြိုလဲခြင်း
အနီမိုနီတွေ Bleaching (အရောင်ချွတ်ခြင်း)ဖြစ်လာတဲ့အခါ နီမိုငါးတွေကို ကာကွယ်ပေးနိုင်စွမ်းလည်း ဆုံးရှုံးသွားပါတယ်။ ကာကွယ်မှုမဲ့သွားတဲ့ နီမိုငါးလေးတွေဟာ ပွင့်လင်းတဲ့ ပင်လယ်ပြင်မှာ သားရဲတိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ လွယ်ကူတဲ့ သားကောင်တွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ သုတေသနပြုချက်တွေအရ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ပင်လယ်နီမှာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ အပူလှိုင်းတစ်ခုအတွင်းမှာ နီမိုငါး ၉၄% ကနေ ၁၀၀% အထိ သေဆုံးခဲ့ရပြီး၊ အနီမိုနီ ၆၆% ကနေ ၉၄% အထိ သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဒါ့အပြင် အပူဒဏ်ဟာ နီမိုငါးလေးတွေရဲ့ အမူအကျင့်တွေကိုလည်း ပြောင်းလဲစေပါတယ်။ သူတို့ဟာ ပုံမှန်ထက် ပိုမိုရန်လိုလာပြီး အနီမိုနီရဲ့ အကာအကွယ်မဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ အချိန်ပိုကုန်လာကြပါတယ်။ အနီမိုနီတွေ ပြန်လည်သက်သာလာခဲ့ရင်တောင် နီမိုငါးတွေရဲ့ အရေအတွက် လျော့နည်းသွားမှုဟာ ပင်လယ်ဂေဟစနစ်ကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေပြီး နောက်ဆုံးမှာ ဒေသတွင်း မျိုးသုဉ်းမှုတွေအထိ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။
ရေရှည်အကျိုးဆက်နှင့် မျှော်လင့်ချက်
ဒီဖြစ်ရပ်တွေဟာ လူသားတွေကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဟာ ပင်လယ်ရေနေသတ္တဝါတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ နူးညံ့သိမ်မွေ့တဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေကို ဘယ်လောက်တောင် ဖျက်ဆီးနိုင်တယ်ဆိုတာကို ပြသနေပါတယ်။ ပါပူဝါနယူးဂီနီ (Papua New Guinea) လို နေရာမျိုးတွေမှာလည်း အလားတူ ဖြစ်ရပ်တွေ ဖြစ်ပွားနေတာဟာ ဒါတွေဟာ သီးခြားဖြစ်စဉ်တွေ မဟုတ်ဘူးဆိုတာကို ပြသနေပါတယ်။
ဒီလိုအခြေအနေမျိုးကို ရပ်တန့်ဖို့အတွက် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို လျှော့ချဖို့နဲ့ ပင်လယ်ဂေဟစနစ်တွေကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ဖို့ဟာ အရေးကြီးဆုံး လုပ်ဆောင်ရမယ့် အရာတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ နီမိုငါးလေးတွေနဲ့ အနီမိုနီတို့ရဲ့ ချစ်စရာကောင်းတဲ့ ဇာတ်လမ်းလေး အဆုံးမသတ်ရလေအောင် ကျွန်တော်တို့အားလုံးရဲ့ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတွေ လိုအပ်နေပါပြီ။