အာဖရိကမှာ ပေါ်ပေါက်လာတော့မယ့် သမုဒ္ဒရာသစ်
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းက ကမ္ဘာမြေကြီးဟာ တိတ်တဆိတ်နဲ့ ကြီးမားတဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေကို ဖြတ်သန်းနေပါတယ်။ အဲဒီပြောင်းလဲမှုတွေထဲမှာ အထူးခြားဆုံးတစ်ခုကတော့ အာဖရိကတိုက်မှာ ပေါ်ပေါက်လာတော့မယ့် သမုဒ္ဒရာသစ်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
၂၀၀၅ ခုနှစ်တုန်းက အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံမှာ မိုင် ၃၅ မိုင်ရှည်လျားတဲ့ အက်ကြောင်းတစ်ခု စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး အခုအခါ အဲဒီအက်ကြောင်းဟာ တဖြည်းဖြည်း ကျယ် ပြန့်လာကာ သမုဒ္ဒရာသစ်တစ်ခုကို မွေးဖွားတော့မယ့် အရိပ်အယောင်တွေ ပြသနေပါတယ်။
ဒီထူးခြားတဲ့ ဖြစ်စဉ်ရဲ့ နောက်ကွယ်မှာ tectonic plates သုံးခုရဲ့ ရွေ့လျားမှုတွေ ပါဝင်ပါတယ် Nubian Plate ၊ Somali Plate နဲ့ Arabian Plate တို့ဟာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဝေးရာကို ဆွဲထုတ်နေကြတဲ့အတွက် ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်မှာ အက်ကွဲကြောင်းတွေ ဖြစ်ပေါ်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အာဖာဒေသဟာ ဒီ tectonic plates ၃ခုရဲ့ နယ်နိမိတ်မှာ တည်ရှိနေတဲ့အတွက် ရှုပ်ထွေးတဲ့ ဘူမိတိုက်အတွင်းပိုင်းဖြစ်စဉ်တွေကို လေ့လာဖို့ အကောင်းဆုံးနေရာတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။
သိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့ ခန့်မှန်းချက်အရ အာဖရိကရဲ့ သမုဒ္ဒရာသစ်ဟာ ပုံပေါ်လာဖို့ အနည်းဆုံး နှစ်ပေါင်း ၅ သန်းကနေ ၁၀ သန်းအထိ ကြာနိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီအချိန်ကာလဟာ ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အချိန်ကာလနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် မျက်စိတစ်မှိတ်အတွင်းမှာ ဖြစ်ပျက်သွားမယ့် အရာတစ်ခုသာ ဖြစ်ပါတယ်။
တိုက်ကြီးကွဲအက်ရခြင်းရဲ့ အဓိကအကြောင်းအရင်းကိုတော့ အခုအချိန်အထိ တိတိကျကျ မသိရသေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ အချို့သော သီအိုရီတွေအရ အရှေ့အာဖရိကတိုက်အောက်ရှိ မန်တယ်လွှာကနေ အလွန်ပူပြင်းတဲ့ ကျောက်သားပူတွေ အုံလိုက်ကျင်းလိုက် တက်လာတာကြောင့် ဒီဒေသရဲ့ တိုက်ကြီးကွဲအက်မှုကို ဖြစ်စေနိုင်တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။
အာဖာဒေသမှာရှိတဲ့ tectonic plates နယ်နိမိတ်တစ်ခုစီဟာ မတူညီတဲ့ အမြန်နှုန်းတွေနဲ့ ရွေ့လျားနေကြပါတယ်။ Arabian Plate ဟာ အာဖရိကတိုက်ကနေ တစ်နှစ်ကို ၁ လက်မခန့်နှုန်းနဲ့ ဝေးသွားနေပြီး အာဖရိကတိုက်ရဲ့ Somali Plate နဲ့ Nubian Plate နှစ်ခုကတော့ ဒီထက်ပိုနှေးကွေးစွာနဲ့ တစ်နှစ်ကို ၀.၂ လက်မကနေ ၀.၅ လက်မခန့်နှုန်းနဲ့ ကွာဟနေကြပါတယ်။
ဒီလို မတူညီတဲ့ အမြန်နှုန်းတွေနဲ့ ကွာဟနေပေမဲ့ ဒီ tectonic plates တွေရဲ့ စုပေါင်းဆွဲခွာအားကတော့ အလယ်သမုဒ္ဒရာကြောစနစ် (mid-ocean ridge system) ကို ဖန်တီးပေးလျက်ရှိပြီး နောက်ဆုံးမှာ သမုဒ္ဒရာသစ်တစ်ခု မလွဲမသွေ ပေါ်ပေါက်လာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အာဖရိကမှာ ပေါ်ပေါက်လာမယ့် ဒီသမုဒ္ဒရာသစ်ဟာ ကမ္ဘာမြေကြီးရဲ့ သမိုင်းမှာ မှတ်တိုင်တစ်ခု စိုက်ထူလိုက်တာပါပဲ။ နှစ်သန်းပေါင်းများစွာ ကြာမြင့်မယ့် ဒီဖြစ်စဉ်ကို စောင့်ကြည့်လေ့လာခြင်းအားဖြင့် ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာမြေကြီးရဲ့ တက်တိုနစ်ပြား ရွေ့လျားမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အချက်အလက်အသစ်တွေကို ပိုမိုလေ့လာနိုင်စေမှာဖြစ်ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် နောင်လာမယ့် မျိုးဆက်သစ်တွေဟာ ကမ္ဘာမြေကြီးရဲ့ အသွင်အပြင် ဘယ်လိုပြောင်းလဲသွားမလဲဆိုတာကို မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ တွေ့ကြုံခံစားနိုင်ကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။